خبرگزاری حوزه| شهر قم به‌عنوان ام‌القرای جهان تشیع و عش آل محمد صلی‌الله علیه وآله میزبان شیعیان از اقصی نقاط جهان است که برای فراگیری علوم اهل‌بیت علیهم‌السلام به این شهر آمده اند . یکی از این مراکز که میزبان طلاب عرب‌زبان است، جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام می‌باشد که بیش از دو دهه است که در قم فعال است. برای آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان خبرگزاری حوزه، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالمحسن البقشی داشتیم که ماحصل آن را تقدیم نگاه‌هایتان می‌کنیم.

سوال: فرصتی شد تا در خدمت شما باشیم برای تشریح فعالیت‌های جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام؛ در ابتدا برای آشنایی هرچه بیشتر خوانندگان، درباره تاریخچه این دانشگاه توضیح دهید.

بسم‌الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد وآله الطاهرین

دانشگاه آل‌البیت علیهم‌السلام فعالیت خود را ۲۱ سال قبل زیر نظر نماینده ولی‌فقیه در حجاز مرحوم علامه عبد الهادی الفضلی(ره) شروع کرد.

نام این مجموعه در ابتدا معهد امام صادق(ع) بود و چون تشابه اسمی با دانشگاه امام صادق(ع) در تهران داشت، با پیشنهاد علامه فضلی(ره) به جامعه آل‌البیت(ع) العالمیه تغییر نام داد.

در ابتدای کار، یک رشته در دانشگاه وجود داشت و آن رشته فرهنگ و معارف اسلامی بود که در آن سال با ۲۰ طلبه شروع شد و آهسته آهسته کار دانشگاه توسعه پیدا کرد.

از همان زمان، هیئت‌امنا به دستور علامه فضلی تشکیل شد که همه اعضای آن ساکن قم بودند. با برپایی جلسات و انجام مطالعات، آیین‌نامه اساسی جامعه آل‌البیت تدوین شد.

سوال: درباره هیئت‌امنا دانشگاه بیشتر توضیح دهید.

بر اساس مصوبه هیئت‌امنا، اعضای آن هر دو سال انتخاب می‌شوند. اعضای آن از ۷ یا ۹ نفر تشکیل می‌شود که در طول این ۲۰ سال اعضای آن از ملیت‌های مختلف بودند، از حجاز، سوریه، ایران، کویت، بحرین، لبنان و عراق. هر یک از اعضا وظیفه خاصی دارد که برنامه‌ریزی سیاست‌های کلی این دانشگاه وظیفه اصلی آن‌هاست.

تأسیس دانشگاه ایده خود علامه فضلی بوده که آن را از دانشکده علامه شیخ محمد مظفری الهام گرفت، علامه فضلی(ره) جزو طلبه و اساتید دانشکده فقه شیخ محمد مظفر صاحب کتاب اصول و منطق که امروز جزو کتب معتبر که در حوزه تدریس می‌شود، بود.

علامه فضلی(ره) به دنبال این بود که پرورش طلاب از جهت علمی و اخلاقی در کمترین زمان و با متن‌های درسی گوناگون می‌توان انجام داد.

سوال: امروز دانشگاه آل‌البیت علیهم‌السلام یا همان جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام در چه جایگاهی است؟

امروز دانشگاه آل‌البیت علیهم‌السلام العالمیه دارای سطوح مختلف و رشته‌های متعدد است. از جهت مراحل آکادمیک، دانشگاه دارای مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های تفسیر و علوم قرآن، علوم حدیث، کلام اسلامی، فلسفه اسلامی، عرفان اسلامی، فقه و معارف اسلامی است.

اما از جهت پایه‌های حوزوی، دانشگاه دارای سطح ۳ (کفایه و مکاسب) که معادل ارشد، سطح ۴ (بحث خارج) که معادل دکتری و سطح ۵ (صاحب‌نظر) که معادل فوق دکتری (سطح ۵ فقط در سه مرکز علمی وجود دارد) هست و این سطح‌های سه‌گانه در رشته فقه و اصول است. دانشگاه به دنبال ایجاد رشته‌های علوم انسانی از قبیل علوم سیاسی، مدیریت و... هست.

برای هر رشته یک گروه علمی از ۵ نفر تشکیل دادیم (رئیس گروه، مسئول آموزش، مسئول پژوهش، مسئول تربیتی و نماینده اتحاد طلاب) این گروه‌ها شامل: گروه فقه و اصول، گروه علوم قرآن و حدیث، گروه کلام، فلسفه و عرفان، گروه معارف اسلامی و گروه علمی پنجم مخصوص دانشگاه مجازی است.

در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام العالمیه دو نوع آموزش داریم یکی حضوری و دیگری مجازی، در بخش حضوری ۴۷۰ طلبه و در بخش مجازی ۳۶۰ طلبه که در این بخش در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های شریعت اسلامی، تفسیر و علوم قرآن، کلام اسلامی و فقه خانواده مشغول تحصیل هستند.

سوال: طلاب بخش مجازی بیشتر از کدام کشور هستند؟

چون آموزش در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام العالمیه در بخش‌های حضوری و مجازی با زبان عربی است، اکثر طلاب از کشورهای عربی که بیشترشان از ناحیه خلیج‌فارس مثل عربستان، عراق و کشورهایی که با زبان عربی آشنا باشند مثل کشورهای آفریقایی.

سوال: با توجه به رویکرد آل سعود، آیا طلاب عربستان به خاطر درس خواندن در دانشگاه آل‌البیت علیهم‌السلام با مشکل مواجه نمی‌شوند؟

مسلماً مشکلاتی برای تحصیل علاقه‌مندان به معارف اهل‌بیت در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام از این کشور وجود دارد، ولی با تمام این مشکلات، همچنان در حال تحصیل هستند و از دوره‌های آموزشی بهره‌مند می‌شوند.

سوال: راجع به آموزش توضیحاتی ارائه کردید، در صورت امکان درباره مسئله پژوهش توضیح دهید و بفرمایید این نهاد علمی در چه جایگاهی قرار دارد؟

در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام، معاونت پژوهش از سال گذاشته آغاز به کار کرده و در این مدت فعالیت‌هایی نیز داشته است. طلبه از سال دوم تحصیلی کارشناسی خود تا سال پنجم، چند واحد درسی پژوهشی الزامی می‌گذراند که از آموختن رایانه و برنامه وورد شروع می‌شود و تا روش نوشتن پایان‌نامه ادامه دارد.

در کنار این، بعضی برنامه‌های پژوهشی اختیاری مانند دوره‌های علمی و مسابقات علمی وجود دارد.

سوال: پژوهش‌های طلاب صرفاً مربوط به درس‌هایشان هست یا پژوهش‌های علمی که انجام می‌دهند در موضوعات مبتلابه جامعه اسلامی هست؟

هر دو رویکرد در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام وجود دارد، به این صورت که بعضی پژوهش‌های طلاب مربوط به مباحث درسی ایشان و بعضی مربوط به موضوعات مبتلابه جامعه اسلامی است؛ ما ۲۰۰ پژوهش داریم وسعی می‌کنیم برای آن‌ها کار پژوهشی در مؤسسات مختلف ایجاد کنیم تا در حیطه مسائل جدید و موضوعات مبتلابه جامعه تحقیقات بنویسند؛ از قبیل دارالولایه که می‌خواهند یک کتاب راجع به سردار شهید قاسم سلیمانی بنویسد، همچنین موسسه امن که تحقیقاتی راجع به امنیت و اطلاعات انجام می‌دهند از ما درخواست پژوهش کرده‌اند.

سوال: ارتباطتان با مؤسسه‌ها و نهادهای علمی همسو به چه صورت است؟

ما با این نهادها دو نوع ارتباط داریم، یکی داخلی و دیگری خارجی؛ منظور از داخلی، داخل ایران و بالخصوص قم است که با مؤسسات همسو، مؤسسات آموزشی حوزوی، نهادهای علمی و پژوهشی از قبیل جامعه المصطفی و مراکز وابسته ارتباط داریم. همچنین ارتباطات خارج از ایران نیز وجود دارد که در این راستا با نهادهای علمی در عربستان، نجف، کوفه، اندونزی و... در ارتباط هستیم.

سوال: در عرصه تقریب مذاهب و وحدت جامعه اسلامی چه اقداماتی داشته‌اید؟

طلاب جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام از مذاهب متعدد هستند، به این معنی که در میان طلابمان، شیعه ۱۲ امامی، مستبصر، اهل سنت و زیدی هم داریم.

این فضای موجود باعث می‌شود که همه مسلمین دورهم جمع شوند و با آرای مذاهب دیگر آشنا شوند و از نزدیک مذاهب دیگر را بشناسند و این نتیجه وجود داشتن فضایی تقریبی در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام است.

همچنین پایان‌نامه‌های گوناگونی در مباحث تطبیقی بین مذاهب اسلامی نوشته‌شده است که این کار یکی از راه‌های تقریب بین مذاهب اسلامی هم هست.

سوال: با علمای اهل سنت ارتباط دارید؟

بله تاکنون چند نفر از دانشمندان و علمای اهل سنت از کشورهای مصر، عراق، لبنان و... در جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام حضور یافته و از آن بازدید داشته‌اند.

سوال:در کنار این فعالیت‌های علمی و پژوهشی، برنامه‌های فرهنگی و تبلیغی این نهاد علمی را تشریح کنید.

برنامه‌ای فرهنگی تربیتی در قالب واحدهای درسی در برنامه آموزشی ادغام‌شده و این در طول تحصیل در مرحله کارشناسی وجود دارد.

در این راستا واحدهای درسی پیرامون تاریخ، مهارت‌های تبلیغی، مباحث قرآنی و اخلاق الزامی برای طلاب در نظر گرفته‌شده است. در کنار این برنامه‌ها، فعالیت‌های فوق‌برنامه‌ای مانند برگزاری دوره‌های تبلیغی، مسابقات فرهنگی، قرآنی و بصیرتی نیز در دستور کار قرار دارد.

لازم به ذکر است که در مسئله تبلیغ، ما حمایت از مبلغان که از طلاب نخبه باشند، انجام می‌دهیم.

سوال: نسبت به اتفاقات که در جهان اسلامی می‌افتد، مثل حوادث فلسطین، یمن، لبنان، سوریه و...، برنامه‌ای داشتید؟

جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام از ملیت‌های مختلف مانند فلسطین، لبنان، عراق، سوریه، یمن و... حضور دارند، در چنین شرایطی طبیعی است که هر حادثه مهمی که دارد در جهان اسلامی اتفاق بیفتد، برای ما اهمیت مضاعفی داشته باشد. برای چنین اتفاقاتی، فعالیت‌ها و برنامه‌هایی انجام می‌شود، مثل برنامه‌ای که برای حمایت از حرکت‌های مقاومت فلسطینی ضد اسرائیل یا از طریق اعتراض از طلبه‌ها دعوت می‌شود در اعتراض‌ها شرکت کنند. شرکت در مراسم بدرقه شهید قاسم سلیمانی ازجمله این برنامه‌ها بود.

سوال: یکی از سرمایه‌های اصلی مجامع علمی، دانش‌آموختگان آن هستند؛ با آن‌ها ارتباط دارید؟

در این نهاد علمی بخشی مخصوص مبلغین و فارغ‌التحصیلان داریم تا از آن‌ها حمایت کنیم. جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام حدود ۶۰۰ فارغ‌التحصیل دارد که ۵۰۰ نفر از آن‌ها پایان‌نامه را تحویل داده‌اند.

قسمی از این فارغ‌التحصیلان در ایران هستند و مشغول یا به تدریس یا به کار پژوهشی یا کار فرهنگی و قسمی دیگر برگشتند به کشورشان و مشغول به فعالیت‌های تبلیغی و ما با همه در ارتباط هستیم.

هر طلبه باید یک پرونده تبلیغی تشکیل بدهد و برنامه تبلیغی هم بنویسد، این طلبه با کمیته تخصصی مربوطه نشستی برگزار می‌کند و برنامه تبلیغی او موردبحث قرار می‌گیرد تا نقایص احتمالی آن رفع شود. این کمیته تشخیص می‌دهد که این برنامه تبلیغی چه نیازهایی دارد (مانند پول، کتاب و...). برای مثال، در ساختن مرکز اسلامی الزهرا در کشور غنا، این نشست با یکی از طلبه‌های فارغ‌التحصیل جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام برگزار شد و برای فعالیت‌های تبلیغی و همچنین کمک به نیازمندان غنا حمایت‌هایی شد. این مسئله درباره مبلغان در دیگر کشورها نیز انجام می‌شود.

سوال: بعد از رحلت علامه فضلی، اداره جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام به چه صورت ادامه یافت؟

بعد از رحلت علامه فضلی، امور این نهاد علمی تحت نظر نمایندگان مقام معظم رهبری مستقر در حجاز مدیریت می‌شود.

سوال: ساختار اداری جامعه به چه صورت است؟

ساختار جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام را هیئت‌امنا، رئیس جامعه، چهار تا معاونت آموزش، پژوهش، تربیت فرهنگی و آموزش مجازی، سه مدیریت اداری مالی، پشتیانی و تبلیغات و ارتباطات و بین‌المللی تشکیل می‌دهد. در کنار این مراکز تابع جامعه فعال هستند.

معهدی که مسئولیت دوره‌ها را برای رفع مهارت‌های طلبه، فرزندانشان و عموم جوانان که در کشورهای عربی به سر می‌برند بر عهده دارد. دوره‌هایی از قبیل فن مدیریت، فن برنامه استراتژیک، جنگ نرم، زبان عربی (هشت دوره) و... . تاکنون دوره‌های زیادی برای برادران و خواهران انجام شده است.

البته به دنبال ایجاد معهد جداگانه‌ای برای زبان در راستای ارائه آموزش‌های زبان عربی، فارسی، انگلیسی و فرانسوی هستیم.

بخش دیگر، دارالقرآن و عترت است که زیر نظر معاونت فرهنگی تربیتی فعالیت می‌کند و برنامه‌های فوق‌برنامه صوت و لحن و حفظ قرآن برگزار می‌کند. سی طلبه به‌صورت فعال در این دوره‌ها شرکت می‌کنند که یا حافظ کل قرآن یا نیم یا بعضی جزءها هستند. البته جامعه آل‌البیت علیهم‌السلام درصدد توسعه برنامه حفظ قرآن کریم است.

معهد خواهران نیز در نیم سال آینده بازخواهد شد.

خوابگاه مخصوص طلاب مجرد بیرون این نهاد در منطقه آزادگان قم قرار دارد که از جهت برنامه‌ها زیر نظر معاونت تربیتی فرهنگی است.

سوال: برنامه‌ای برای امور رفاهی طلاب دارید؟

یک سری خدمات خاص جامعه برای طلاب ارائه می‌کند، مانند وام قرض‌الحسنه که زیر نظر صندوق وام امام صادق(ع) اعطا می‌گردد؛ تهیه و توزیع سبد کالا که چهار بار در سال برای طلاب انجام می‌پذیرد و صندوق خیریه که از مشارکت خود طلاب و اساتید و زیر نظر معاونت تربیتی فرهنگی برای کمک به طلاب نیازمند و بیمار، مسافرت، ولادت فرزند، ازدواج،... تأسیس‌شده است.

سوال: در پایان اگر سخنی دارید، گوش می‌دهیم.

ساختمان جدید جامعه یازده طبقه دارد که سه‌طبقه زیرزمین، همکف و هفت طبقه بالای سطح زمین تشکیل شده است. این بنا داری مسجد، سالن آمفی‌تئاتر، استودیو، آشپزخانه، طبقه هفتم برای اسکان طلاب مجرد در حال آماده‌سازی است، طبقه پنجم مخصوص معهد خواهران، طبقه ششم برای درس‌های آزاد که با هماهنگی مدیریت حوزه انجام شده است، چهار طبقه برای رده‌ها و معاونت‌ها و طبقه همکف برای مدیریت‌های سه‌گانه و ریاست جامعه است.

آنچه مطرح شد، از تاریخ جامعه وام اول که بیست سال از آن گذشته بود؛ ما الآن در گام دوم از وجود جامعه که با انتقال به ساختمان جدید شروع‌شده و ان‌شاءالله با توسعه در برنامه‌ها تعلیمی، پژوهشی، تربیتی فرهنگی و با برنامه‌ریزی‌های دقیق و افتتاح کردن واحد خواهران و واحد زبان؛ جامعه آل‌البیت(ع) العالمیه آینده درخشان خواهد بود، بحول الله و قوته.

گفت‌وگو: علیرضا سهلانی