به گزارش خبرگزاری«حوزه»، کارگاه علمی پژوهشی «معیارهای ارزیابی و اثربخشی اساتید راهنما در فرآیند پایان‌نامه‌نویسی» در پژوهشگاه حضرت معصومه(علیهاالسلام) برگزار شد و دکتر احد فرامز قراملکی در ابتدای این کارگاه از شرکت کنندگان درباره تفاوت بین انشا و مقاله علمی پژوهشی سؤال کرد و پس از بیان تعاریف مختلف توسط پژوهشگران، عنوان کرد: تفاوت جالب بین انشا و مقاله این است که انشا شروع کار و پایان کار است در حالی که مقاله علمی پژوهشی آخرین مرحله فرآیند پژوهش است.

وی با بیان اینکه روزانه ۵۰۰ پایان‌نامه و رساله در حوزه علوم انسانی در کشور دفاع می‌شود، گفت: باتوجه به اقتصاد مقاومتی و صرف هزینه‌های هنگفت برای این موضوع، کیفیت محصول، تناسب منابع مصرف شده و اثربخشی، نسبت امانتداری با بهره‌وری و...موضوعاتی هستند که باید به دقت مورد واکاوی قرار گیرند.

نویسنده کتاب «روش‌شناسی مطالعات دینی» در ادامه موانع کیفیت پایان‌نامه را به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم‌بندی کرد و افزود: لازمه خودشناسی واقع‌بینانه، دوری از فرافکنی و توجه به موانع درونی است.

قراملکی تصریح کرد: در تلقی اساتید و دانشجویان از هدایت پایان‌نامه یا رساله سه موضوع قابل تأمل وجود دارد، از جمله:

۱-  فرایندمحور یا محصول محور؟ در انگاره فرایندمحور، استاد راهنما در تمامی مراحل فرآیند مشارکت دارد.

۲- مرز راهنمایی/مشاوره با اعمال مبنا و سلیقه مشخص شود.

۳- توزیع مسئولیت در فرایند، محصول و دفاع نیز موضوعی است که باید بررسی شود.

وی در ادامه، هدف رساله اصیل را تولید علم و هدف پایان‌نامه را تولید اطلاعات ذکر کرد و بیان داشت: گردآوری اطلاعات در سطح رساله دکتری، مقدمه یک امر واجب (پردازش اطلاعات) است.

نویسنده کتاب «قدرت انگاره» یادآور شد: هر پروژه تحقیقاتی سه مرحله اصلی دارد که شامل طراحی طرح تحقیقاتی، اجرای طرح و تدوین پایان نامه/رساله می‌شود.

قراملکی افزود: عمده مشکلات طلاب و دانشجویان این است که به مرحله اول اهمیت نمی‌دهند و نقشه راه را بلد نیستند، حال آنکه تصور درست از مراحل انجام کار و نقشه مناسب برای این موضوع، فرایند انجام کار را بسیار تسهیل خواهد کرد.

وی عنوان کرد: ارزیابی مستمر پژوهش اثربخش شامل سه مرحله ارزیابی پیشین، ارزیابی هنگام و ارزیابی پسین. است.

وی ادامه داد: ارزیابی پیشین یعنی پاسخ به ۶سؤال درباره :۱- سنجش نیازهای پژوهش ۲- سنجش پیشینه پژوهش ۳- ارزیابی اهداف ۴- ارزیابی توانایی‌های فردی و گروهی ۵- سنجش علائق شخصی ۶- روش سنجی.

قراملکی اضافه کرد: ارزیابی هنگام تحقیق نیز شامل ۱- ارزیابی اطلاعات ۲- ارزیابی پردازش اطلاعات ۳- سنجش وفاداری به اهداف و ۴- ارزیابی زمان است، همچنین ارزیابی پسین در واقع سنجش میزان تأثیر است و میزان ارجاع به پژوهش ما را شامل می‌شود.

وی تصریح کرد: به طور خلاصه پژوهش سه رکن اساسی دارد که کشیدن نقشه تحقیق، اجرای آن نقشه و تدوین آن را شامل می‌شود.

نویسنده کتاب «اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهشی» اظهار داشت: اولین مرحله یک پایان‌نامه خوب، شکل‌گیری یک ایده خوب است. وقتی ایده به تدریج شکل گرفت باید نقشه داشته باشیم.

قراملکی افزود: اگر به ترتیب عنوان کنیم ابتدا شکل‌گیری ایده و انتخاب موضوع، مرحله بعد، نگارش پروپوزال و سپس تصویب آن و در ادامه، اجرای پروژه و بعد تدوین و مرحله دفاع از پایان‌نامه وجود دارد که بعد از دفاع، گزارش از پایان‌نامه یا کتاب مطرح خواهد شد.

وی یادآور شد: در مرحله شکل‌گیری ایده، نکاتی حائز اهمیت است، از جمله راهنمایی مشفقانه اساتید، آموزش اثربخش، قائل به اصل استقلال دانشجو و مواجهه فعّال گروه آموزشی از طریق تدوین سیاست‌گذاری در تدوین پایان‌نامه‌ها.

استاد قراملکی بیان داشت: مرحله تصویب در گروه آموزشی نیز موارد زیر را دربرمی‌گیرد: حق انتخاب دانشجو در نظر گرفته شود، گروه آموزشی به جای رد یا قبولی موضوع، سیاست اصلاحی داشته باشد. بین دانشجو با تحقیق و همچنین تیم هدایت‌کننده با تحقیق، تناسب وجود داشته باشد.

وی با بیان اینکه مرحله اجرای تحقیق با عوامل مختلفی مرتبط است، گفت: تمایز بین مشاوره و مداخله یکی از اصول مهم در راهنمایی پایان‌نامه است. همچنین برای دانشجو حق استقلال فردی قائل بوده و استانداردهای پژوهش را رعایت کنیم.

نویسنده کتاب «قدرت انگاره» افزود: یکی دیگر از اصول مهم، اصل عدالت توزیعی و رویه‌ای در پایان‌نامه‌ها است، همچنین برای دانشجویان به میزان برابر باید وقت گذاشته شود.

قراملکی تصریح کرد: مرحله تدوین پایان نامه یا رساله نیز به سلیقه و ابتکار دانشجو، یادگیری نگارش و عدم ارجاع دروغین وابسته است. در تدوین پایان‌نامه در مورد استناددهی به افراد معاصر تعصب نداشته باشیم و به هر نظر و اثر مرتبط با کار می‌توانیم ارجاع دهیم.

نویسنده کتاب «اصول و فنون پژوهش در گستره دین‌پژوهشی» مرحله آخر را دفاع عنوان کرد و از اساتید خواست تا بین اصل داوری و نقد تمایز قائل شوند، داوری منصفانه داشته باشند، به جای نویسنده، نوشتار را مورد نقد قرار دهند و از داوری بدون مطالعه و غیرمتخصصانه بپرهیزند.

۳۱۳/۳۲