به گزارش خبرگزاری حوزه، در نشست دیپلماسی سایبری و سیاست خارجی، دکتر عبدالرضا ترقی رئیس هیئت مدیره شرکت برهان و از کارشناسان برجسته حوزه سایبری کشور و دکتر محمد مهدی یادگاری تخصص حوزه هویت دیجیتال و از کارشناسان حوزه سایبری کشور به ارائه نظرات خود پرداختند که مشروح آن در ادامه می آید.

دکتر عبدالرضا ترقی: فضای سایبری مطلوب جمهوری اسلامی ایران چه فضایی است؟

همگرایی از مهمترین ویژگی های فناوری های نوین است. همگرایی همه حوزه ها با هم از جمله مصادیق این ویژگی مهم است. این همگرایی منجر به همگرایی فضاها شده است.

گروه های مختلف و کشورهای مختلف و نظریه پردازان مختلف نظرات خاصی در حوزه همگرایی مطرح کرده اند. دانشمندی به نام روکو پروژه های گسترده ای در این حوزه اجرا کرده است و در سال ۲۰۲۰ به مدل جدیدی رسید در آن هوش مصنوعی نیز جایگاه خاصی دارد. همه دانشمندان این حوزه قائل هستند که فناوری های در حال همگرایی هستند و در آینده نیز اتفاقات شگرفی رخ خواهد داد.

مدل های مختلفی در این حوزه وجود دارد، ولی پس از همگرایی منجر به یک واگرایی می شود و نتایج و ساختارها و محصولاتی در این حوزه ایجاد می شود که قابل پیش بینی نیست و ما را با یک واگرایی معنایی در محصولات و ساختارها و ادبیات و... مواجه می کند.

دور از ذهن نیست که هوش مصنوعی به دشمن بزرگ انسان مبدل شود

شعاری در nsf وجود دارد که می گوید اگر علوم شناختی به دستاوردی فکر کنند، دانشمندان نانو آن را می سازند، زیست شناسان آن را بکار می گیرند و فناوری اطلاعات آن را کنترل و رصد می کنند. نتیجه این امر نیز به سمت نتایج کلان می رود که از جمله آنها می توان به نظریات فرا انسان و پسا انسان و ابر انسان اشاره کرد. توسعه این گونه علوم به حدی است که دانشمندان را از تاثیرات هوش مصنوعی ترسانده است. حتی رئیس جمهور آمریکا نیز خواستار توقف این حوزه شده است زیرا دور از ذهن نیست که هوش مصنوعی به دشمن بزرگ انسان مبدل شود.

برخی کاربردهای این همگرایی در حوزه نظامی و امنیتی شامل مباحث ابر سرباز، حملات چند جانبه کابردهای اتصال میان مغز و ماشین و.. است.

چالش های این حوزه نیز شامل اصل ناشناختگی، نبود رگلاتوری، لزوم وضع قوانین جدید، سیاستگذاری حاکمیتی، حریم خصوصی، غافلگیری های راهبردی اطلاعاتی، در حوزه های فناوری اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و...، عدم حضور فعال و موثر در سطح بین المللی، مراقبت از ارزش ها و ارکان جهت ساز دینی، اسلامی و انقلابی در مواجهه با تظاهرات فناوری و... هستند.

تلاقی موج ششم یا انقلاب سایبرنتیک

آنچه در بحث پیش بینی آینده مطرح است شامل مواردی چون تلاقی موج ششم یا انقلاب سایبرنتیک است. وقتی موج های انقلاب صنعتی تا عصر اطلاعات و عصر هوشمندی(عصرششم) را مدنظر قرار می دهیم به مساله تلاقی موج ششم با انقلاب سایبرنتیک می رسیم. دانشمندانی معتقدند که هر هشتاد سال یک بار به واسط جهش تکنولوژی موج های بزرگ در جهان ایجاد می شود.

موج هفتم را از سال ۲۱۰۰ به بعد می گویند که امروزه اصلاً نمی توان در خصوص این سال و سالهای اطراف آن اظهار نظر کرد.

مراکز و پروژه های جهانی رصد فناوری های نوظهور دیجیتال به این نتیجه رسیده اند که با توجه به ابهامات موجود در حوزه تاثیرات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و... برای تصمیم سازی و سیاست گذاری کلان و ملی و نهادهای بین المللی باید با جمع نخبگانی در کشورها تصمیم سازی شود.

نشریه های فارین پالیسی و فارن افریز اساسا به مباحث فناوری می پردازند که دارای تیراژهای بسیار سنگینی هستند. با توجه به اینکه اصل این مجلات در حوزه سیاست خارجی است ولی دائما به مسائل مرتبط به هوش مصنوعی و کوانتوم و جعل عمیق و جنگ تجاری نیمه هادی ها و... می پردازند.

فضای سایبری یک ماهیت نوپدید و منحصر به فرد دارد که دارای ویژگی هایی چون پیچیدگی، بقای ابدی، تابع شرایط آشوب، تنوع، بدون مرزی فیزیکی، دسترسی، شبکه ای و.... است.

چارچوب منتخب فضای سایبر شامل رویکرد کلی اکو سیستم دیجیتالی یا زیست بوم دیجیتال است.

سیر تحول فضای سایبر شامل سایبرنتیک، سایبرسازی، سایبر ماتیک و سایبر لاجیک است، زیرا فضاهای اجتماعی و شناختی و فیزیکی و اطلاعاتی باهم ممزوج شدند، به گونه ای که هر گونه ای اینها باهم ممزوج شدند. این موج فناوری ما را با ابرجهان ترکیبی مواجه می کند که بسیار پیچیده است و منجر به فضایی می شود که متولیان این صحنه گفته اند که نمی توانیم آن را مدیریت کنیم و باید این فضا را مدیریت و قانون مند کنیم.

تحقق پیش بینی ۳۰ سال قبل رهبر معظم انقلاب

مقام معظم رهبری سی سال پیش فرمودند که در آینده به یک فضای امتزاج می رسیم که امروز این عرصه فناوری فضای سایبری تعمیم یافته را درک کرده ایم. پیروزی در جنگ روایات مهمترین استراتژی است که دانشمندان آمریکایی آن را دنبال می کنند. مساله ای که امروزه رژیم صهیونیستی با قدرت آن را دنبال می کنند.

گسترش جنگ اطلاعاتی در حوزه های نوپدید و نیازمندی به ارتش سایبری

جنگ آینده جنگ بسیار پیچیده و در هم تنیده و همگرایی است. گسترش جنگ اطلاعاتی در حوزه های نوپدید و نیازمندی به ارتش سایبری در همه ساحت های عرصه های جدید است.

مدل پیشنهادی فضای سایبری، فضای سایبری تعمیم یافته مندمج یا ابرفضای سایبری است.

تعریف عملیاتی فضای سایبری مطلوب شامل فضای که از در هم نفوذ کردن و اندماج فضاهای اطلاعاتی فیزیکی و اجتماعی و فکری با رویکرد بیشترین شمولیت مبتنی بر ارتباطات همه جایی و فراگیر بین موجودیت های آن حاصل شده و با تاثیرگذاری متقابل عوامل انسانی وغیر انسانی به صورت فضایی واحد، پیچیده و وابسته به زمان نوظهور یافته است. هر عنصری که در این فضا بتواند اطلاعات و دادگان را به صورت بر خط یا برون خط جمعی، ذخیره و پردازش و تبادل کند جزو این فضا است و قابلیت اثرگذاری خواهد داشت.

فضا چارچوب های تفسیری الهام گرفته از نظامات طبیعی چون الگوواره های ذهنی فراکتالی هولوگرافی و کوانتومی را می تواند توصیف معماری و مدیریت چنین فضایی را دارا می باشد.

فضای سایبری مطلوب جمهوری اسلامی ایران

هنوز در اسناد کشورمان تعریف منسجمی که مورد اتفاق باشد وجود ندارد. به نظر ما فضای سایبری مطلوب جمهوری اسلامی ایران زیست بومی پیچیده پویا و تطبیق پذیر و فناوری پایه در ارتباط با فضای سایبر جهانی و دربر گیرنده فضای حقیقی است که بر اساس جهان بینی توحیدی اسلامی بنا می شود.

این زیست بوم شامل ابعاد مختلف در هم آمیخته و در هم تنیده است که بر هم کنش دارند. در این فضا تعاملات اجتماعی و شناختی بین موجودیت های انسانی و غیر انسانی بر بستر زیر ساخت های ارتباط اطلاعاتی و خدماتی برقرار می شود و خلق و آموزش مستمر از طریق جریان داده اطلاعات و محتوا و خدمات بین مو جودیت ها در زیست بوم های اجتماعی از جمله زیست بوم اقتصاد دیجیتال صورت می گیرد.

این زیست بوم دارای پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم در عرصه های امنیتی فناوری حقوقی واجتماعی و نظامی و دفاعی و زیست محیطی و آموزشی و درمان می باشد و در امان امکان اعمال حاکمیت و تنظیم گیری رفتار کنشگران وجود دارد. بنابراین این فضای بنیان گذاری شده جمهوری اسلامی یکی از پیشران های تحقق حاکمیت و ولایتمدارانه است.

مدعی هستیم که همانگونه که حضرت موسی(ع) در بستر زندگانی در عصر و حاکمیت فرعون شر و علیه این نظام حاکمیتی قیام کرد می توانیم با این رویکرد قوی این عرصه را نیز به کنترل در بیاوریم.

هفت خصیصه فناوری نوظهور

هفت خصیصه فناوری نوظهور فناوری شامل همگرایی و غوطه وری، هوشمندی مبتنی بر داده ها، توزیع شدگی ادراکات فراگیری، اشتراک گذاری و مشارکت اجتماعی، پیچیدگی و تغییر فضا و تهدیدات ذاتی است.

رابطه و وابستگی هر فناوری با هر یک از خصیصه های استخراج شده در دو سطح ارتباطی شکل می گیرد.

شاخص های برگزیده نمایشگر تاثیر فناوری های نوظهور بر ابعاد امنیت ملی شامل ۴۹ عنصر شامل توسعه اشراف اطلاعاتی پیشدستانه با آینده نگری حاکمیتی، همگرایی حوزه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، پدیده کنترل ذهن بخصوص نخبگان سیاسی و اهمیت سواد دیجیتال، رقابت و قطبش جدید ابرقدرت ها، توسعه اشراف اطلاعاتی با اتصال دائم، حکمرانی مشارکتی یادموکراسی دیجیتال، نبود اجتماع تقنین جهانی در موضوعات سایبری، توسعه جهانی شدن و.. است.

دکتر مهدی یادگاری دکترای فناوری اطلاعات: از سال ۲۰۲۳ تربیت دیپلمات سایبری در دنیا مرسوم شد.

امروز دفاع دیپلماتیک در میدان نبرد جدید مطرح شده است.

معاهده دارای پیمانی بر حصول آثار حقوق معین میان اعضای جامعه بین المللی است. در معنای مضیق معاهده آیینی برای انعقاد یک پیمان است. کنوانسیون یا مقابله نامه ها و میثاق نامه ها و منشورها و اساسنامه ها و اعلامیه ها و پروتکل ها و توافقنامه ها از همین محل پیمان زاده شده اند.

پیمان ها الزام حقوقی ندارند ولی کشورها متعهد می شوند که در این زمینه کاری را انجام دهند.

ماهیت ها به ماهیت نرم و سخت و قالب سخت و نرم تقسیم می شوند. گاهی ماهیت نرم و قالب سخت است، گاهی ماهیت سخت و قالب نرم است و گاهی ماهیت نرم وقالب هم نرم است. گاهی نیز ماهیت سخت و قالب سخت است.

طبق منشور سازمان ملل همه کشورها حقوق برابری دارند. یعنی کشور توالیو با ۱۱ هزار نفر با رای آمریکا در دنیا برابر است. کشورها در این حوزه با ایجاد کلوپ و تجمع ها توصیه هایی را به دنیا ارائه می کنند که از جمله آنها به معاهده بازل و اف ای تی اف منجر شده است، ولی به دلیل اینکه این کشورها قدرت بیشتری دارند و درگیر حقوق بین المللی نمی شوند منویات خود را در سندها تعمیم می کنند و مبانی خود را به قواعد مبدل می کنند.

مقام معظم رهبری بیان کردند که باید زیرساخت های فناوری های سایبری داشته باشیم.

دیپلماسی دارای تعاریف و عقبه های دیرین است. دانش امروزی دیپلماسی را ابزاری صلح آمیز برای ارتباطات بین المللی صلح آمیز می داند. گاهی اوقات یک ماشین نیز به جای بازیگران دیگر، نیروی دیپلماتیک برای ارتباط می شود.

دیپلماسی از زمانی شروع شد که متوجه شدند که پیام مهمتر از عامل پیام است. پیمان وستفالیا پس از جنگ های سی ساله اروپا شروعی برای دیپلماسی مدرن بود.

پس از اختراع تلگراف، مساله کابل دیپلماسی مطرح شد و متخصصین این حوزه فضای دیپلماسی را به عهده گرفتند. سپس ارتباطات تلفنی و سپس دیپلماسی عمومی مطرح شد. یعنی سخن یک فرد تاثیرگذار در یک کشور برای عموم جامعه مطرح شود.

دیپلماسی سایبری

امروزه از دیپلماسی نوآوری و علم، سایبری و اینترنت و ... سخن گفته می شود. در این فضا برای ما مظروف مهمتر از ظرف است. در نهایت باید گفت که دیپلماسی سایبری هنری خواهد بود که در همه لایه های دپیلماسی علمی و... کوانتوم و.. اثرگذار است. دیپلماسی سایبری ارتباط نزدیکی با فناوری ها دارد.

زمانی کلمانسو نخست وزیر فرانسه بیان کرد که جنگ از اینکه به عده ای از سربازان سپرده شود جدی تر است. امروره در حوزه سایبری نیز باید چنین امری را بیان کرد که این حوزه از حضور و فعالیت تکنسین ها جدی تر است.

شیوه بهره برداری اسرائیل از هوش مصنوعی در جنگ غزه

اسرائیل در پروژه لوندر به دنبال آن است که تمام اطلاعات شهروندان غزه با هوش مصنوعی شخم زده شود و افراد مرتبط با جهاد اسلامی شناخته شوند. یعنی اطلاعات محیط، تماس ها و... جمع آوری شود و افراد شناسایی شوند. در اینجا هوش مصنوعی به دنبال آن بود که یک نفر با ریش و تحرک زیاد و استفاده زیاد از تلفن را پیدا می کرد و سیستم نظامی او را هدف قرار می داد.

مورد دیگر آنکه در جنگ اکراین یک صحنه ثبت شده است که فرد بدون سلاح نظامی به ربات تسلیم شده است و ربات او را می زند. این مساله بیانگر تحول شگرفی است که در این حوزه رخ داده است.

در این عرصه راهکارهایی نیز مطرح شده است. کنوانسیون برخی سلاح های متعارف و پروتکل الحاقی مطرح شده است. امروزه با سلاح های خودمختار کشنده مواجه هستیم که تهدید جدی برای حوزه انسانی به شمار می رود.

در دهه ۷۰ میلادی دیپلماسی سنتی با دانش خود مسائل را پیش می برد. پس از آن افراد متخصص در زمینه های مختلف به این عرصه وارد شدند. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ از افرادی که به صورت تخصصی آن حوزه خاص را اشراف دارند استفاده شد. یعنی دیپلماسی سنتی و دانش پایه و متخصصان در کنار هم جمع شدند.

دیپلمات سایبری

از سال ۲۰۱۵ به این سوی متخصصان سایبری و دیپلمات سنتی در کنار هم قرار گرفتند و به سمت شکل گیری سمت ها و ساختارهای اختصاصی برای دیپلماسی سایبری رفتیم. در سال ۲۰۲۳ تربیت دیپلمات سایبری نیز در دنیا مرسوم شد.

امروزه در دیپلماسی بازیگران جدیدی شکل گرفتند. همچنین موضوعات جدید در دستور کار دیپلماتیک قرار گرفت. همچنین ابزارهای جدید برای عمل دیپلماتیک شکل گرفتند و تغییر الگوی برتری ژئوپلتیکی به سایبرپلتیکی شکل گرفتند.

وقتی می گوییم که دیپلماسی برای فناوری است به این معنی است که بتوانیم از دیپلماسی استفاده کنیم تا از مزایای تکنولوژی استفاده کنیم. امروزه می بینیم که یک نخست وزیر با ابزار توئیتر مبانی خود را به دنیا ارائه می کند. امروزه با این تحولات بزرگ مواجه هستیم. علاوه بر این فضا، با فضای دیپلماسی با تکنولوژی مواجه هستیم. یعنی تکنولوژی همزمان به ما ابزاری می دهد که بتوانیم اثرگذار باشیم.

هندسه نظم نوین جهانی در فضای سایبر تعمیم یافته برنامه ۱۵ ساله سازمان ملل شکل گرفته است. سازمان ملل ۱۷ هدف در راستای رشد اقتصادی و محیط زیست و آموزش مطرح می کند ولی وقتی به عرصه ها و ابزارهای آن توجه می کنیم به الگوهای خاصی بر می خوریم.

امروز از سازمان ملل ۲ صحبت می شود

سازمان ملل اهداف توسعه هزاره خود را در سالهای خاص می چیند و امروزه سند ۲۰۳۰ طرح کرده است که آن را هدف توسعه پایدار می خواند. در نهایت این سند به یک میثاق و پیمان جهانی دیجیتال ختم می شود. این بحث ها به شکل گسترده دنبال شده است و امروز از سازمان ملل ۲ صحبت می شود.

میثاق آینده با بخش های مختلفی از نشست ها، اسناد، نهادها و... مرتبط است. پیوست سند نیز دارای شقوق خاصی دارد. سند رهنمود دیجیتال جهان در قالب پیمان جهانی دیجیتال گنجانده شده است.

فوریت دیپلماسی سایبری برای کشور

فوریت دیپلماسی سایبری برای کشور به دلیل ورود به بدنه قوانین داخلی، تبدیل شدن به قواعد آمره، استفاده به عنوان مبنای دادرسی در دادگاه های بین المللی، ادبیات مشترک و دکترین مشترک است.

نشان دادن حقوق و تعهدات احتمالی یک نهاد متکی و مبنای قانونی آن ها در تفسیر اصطلاح نهاد متکی و توضیح اینکه وقتی یک نهاد هم ارایه دهنده خدمات و هم طرف متکی است، حقوق و تعهدات می تواند به هر نقشی اعمال می شود.

پازل امپریالیسم سایبری در حال تکمیل است

پازل امپریالیسم سایبری در حال تکمیل است. کارگروه امنیت سایبری، مجمع جهانی داده، سیستم های تسلیحاتی خود مختار کشنده، اجلاس، دستور کار جدید سازمان ملل برای صلح، کمیته موقت جرایم سایبری سازمان ملل، کمیسیون علم و فناوری برای توسعه و... از قطعات این پازل به شمار می روند.

امروزه به معادل هایی چون سفیران فناوری و سفیر دیجیتال، دیپلمات های دیجیتالی جهانی، دیپلمات سایبری، دیپلمات های علم، فرستاده فناوری، رایزن فناوری و فرستادگان علمی، سرکنسول در حوزه فناوری و... رسیده ایم.

انتهای پیام