به گزارش خبرگزاری حوزه از اصفهان، دومین نشست تجربه‌نوردی فرهنگی با موضوع «تحلیل نوآوری‌های مسجدمحور در فضای مجازی» ویژه تشکل‌های مردمی و فعالان فرهنگی و اجتماعی، به همت خانه فناوری‌های فرهنگی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، شهرک علمی و تحقیقاتی و اداره مشارکت‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری اصفهان برگزار شد.

ستار کاشانی، متخصص بازاریابی دیجیتال در آغاز این نشست با طرح سؤالی اظهار کرد: مسجد، پایگاه یا کانون ایده‌آل چگونه است؟ مسجد ایده‌آل، محل رشد در همه زمینه‌ها اعم از اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... است. چنین رویکردی نسبت به مساجد در زمان اهل بیت(ع) وجود داشت؛ اما امروزه متأسفانه مساجد ما از این امر فاصله گرفته‌اند.

وی افزود: تصور بسیاری از ما از مسجد، تنها مکانی برای نمازخواندن است. حتی اگر بخواهیم روشنفکرانه در مورد آن فکر کنیم، عقیده داریم کار فرهنگی نیز می‌بایست در مساجد انجام شود. درحالی‌که این مسئله‌ سی سال پیش باید حل می‌شد و اکنون باید به این بیاندیشیم که چگونه مشکلات اقتصادی مردم را در مساجد حل کنیم.

این متخصص بازاریابی دیجیتال، فروشنده بودن را ویژگی همه انسان‌ها دانست و گفت: همه ما انسان‌ها حتی پیامبر(ص) در طول تاریخ فروشنده بوده‌ایم. هرکس به نوعی چیزی می‌فروشد. پیامبر(ص) نیز عقایدش را می‌فروخت. چه بسا لزوما هنگام فروش، پولی دریافت نمی‌کنیم. زمان، روح، ظرفیت ذهنی و... مواردی هستند که گاهی به جای پول از دیگران می‌گیریم.

وی در پاسخ به این سؤال که برای فروش بهتر محصول یا خدمات چه باید بکنیم؟ تصریح کرد: پاسخ همان کاری است که مدیر یک کسب و کار انجام می‌دهد. باید این مسئله‌ را بپذیریم که من نوعی می‌خواهم عقاید خود را به یک نوجوان بفروشم. این نوجوان بناست این عقاید را از من بخرد، بپذیرد، هضم کند و درنهایت آن را به‌کار گیرد. بر مبنای چنین دیدگاهی مدیر یک کسب و کار باید ابتدا نیاز مردم را شناسایی کند.

کاشانی ادامه داد: ما هنگامی می‌توانیم عقاید خود را در مسجد به مخاطب بفروشیم که بتوانیم نیازش را برطرف کنیم. هنگامی نیاز مخاطب را خواهیم شناخت که خودمان را جای او بگذاریم. گفت‌وگوی امروز ما پیرامون نسل Z است.

نوآوری و خلاقیت چیست؟

وی با طرح سوال دیگری بیان کرد: نوآوری چیست؟ اگر فرد چه کاری انجام دهد، او را نوآور می‌خوانیم؟ هنگامی که خلاقیتی را اجرا می‌کنیم، نوآوری اتفاق می‌افتد. خلاقیت یعنی یک چیز جدید و شامل دو بعد مثبت و منفی است. خلاقیت منفی به این معناست که من به دنبال چیز جدیدی هستم؛ اما کار را سخت می‌کنم. خلاقیت مثبت نیز به معنای آوردن چیز جدیدی است که کار را بهینه می‌کند و باعث بهتر شدنش می‌شود. خلاقیت، ایده است. وقتی به ایده عمل می‌کنیم تبدیل به نوآوری می‌شود.

این متخصص بازاریابی دیجیتال در خصوص تعریف فضای مجازی و تفاوت آن با فضای حقیقی توضیح داد: اینترنتی که در اختیار داریم همان فضای مجازی است. تفاوتش با فضای حقیقی آن است که همه‌چیز در آن مجازیست و فیزیکی نیست. طبق آخرین آمار موجود، ۵ میلیارد نفر در دنیا از فضای مجازی استفاده می‌کنند.

وی تأکید کرد: یکی از ایراداتی که در کار اغلب فعالان فرهنگی مساجد و پایگاه‌ها دیده‌ام این است که ذهنشان محدود به همان محله‌ای است که در آن کار می‌کنند. یعنی به این نیاندیشیده‌اند که افزون بر جوانان محله، جوانان کل کشور و حتی خارجی را جذب کنم. ذهن شمار بسیاری از این افراد محدود است و می‌گویند ما در جوانان محله خودمان هم مانده‌ایم. وای به حال سایر مناطق و یا کشورهای دیگر.

کاشانی با اشاره به آماری از مجله MDPI یادآور شد: «۹۰ درصد نوجوانان، ارتباطات آنلاین را مهم‌ترین بخش ارتباطات اجتماعی خود می‌دانند.» این نشان می‌دهد که اگر مساجد نتوانند در فضای مجازی حضور داشته باشند، عملا ارتباط مؤثر با نسل جوان را از دست خواهند داد.

وی زمان آغاز حضور مساجد در فضای مجازی و فعالیت مؤثر در این فضا را اوایل همه‌گیری بیماری کرونا یعنی سال ۹۹ بیان کرد و افزود: تا قبل از آن ما از این مسئله غافل بودیم. حتی اکنون نیز بازدید محتوای همه فعالان فرهنگی بزرگ و کوچک کشور به اندازه یک اینفلوئنسر نیست. علت آن نیز اهمیت ندادن به این فضاست و درک نکرده‌ایم تا چه میزان فضای مجازی می‌تواند مؤثر باشد. هالیوود سال‌هاست این مطلب را درک کرده است که از فضای حقیقی باید فاصله گرفت. تقریبا می‌توان گفت به جز ما، همه دنیا اهمیت این فضا را دریافته‌اند.

اصول ابتدایی تولید محتوا در فضای مجازی را بلد نیستیم

این متخصص بازاریابی دیجیتال اشاره کرد: ما اصول ابتدایی تولید محتوا در فضای مجازی را بلد نیستیم. مانند اینکه اصول جنگیدن را بلد نباشیم. در این حالت منابع را هدر می‌دهیم. هنگامی که زمان محدود نوجوان را با مطالب به‌دردنخور پر می‌کنیم، باعث نادیده گرفتن مطالب به‌دردبخور از سوی او می‌شویم. می‌خواهم بگویم برخی از ما نه تنها مفید نیستیم بلکه مضریم.

وی با بیان آمار دیگری در مجلات خارجی ادامه داد: «۷۳ درصد نوجوانان معتقدند نسل‌هایی قدیمی به درستی با آن‌ها ارتباط برقرار نمی‌کنند.» یعنی مخاطب ما نسبت به فرد میانسال در مسجد گارد دارد. آیا آخرین بازی‌های مجازی و استودیوهای جهان را می‌شناسید؟ از آخرین اخبار تکنولوژی خبر دارید؟ طبیعی است نوجوانی که دغدغه‌های اینچنینی دارد با شما ارتباط برقرار نمی‌کند. بسیاری از ما حتی زبان نسل Z را بلد نیستیم. هنگامی که از این نسل صحبت می‌کنیم می‌بایست همه فضاهایی که با آن سروکار دارد را لمس کرده باشیم.

کاشانی تصریح کرد: طبق آمار، تولید محتوای هر کاربر جنگجوی ضد نظام و ضدفرهنگ در توییتر برابر با پانزده نیروی فعال و انقلابی است. طبیعتا همه نمی‌توانند در همه پلتفرم‌ها فعال باشند؛ اما می‌بایست با آن‌ها آشنا باشند. در آمار دیگری آمده است «۷۶ درصد از جوانان احساس می‌کنند نسل‌های قدیمی آن‌ها را تنبل و بی‌ارزش می‌دانند.» به این معنا که نوجوان و جوان ما گمان می‌کند نگاه افراد بزرگسال داخل مسجد به او به مثابه یک فرد بی‌ارزش و تنبل است.

وی تبیین کرد: طبق آمار یکی دیگر از مجلات خارجی «بیش از ۵۰ درصد از نوجوانان به جای ارتباطات حضوری، بیشتر وقت خود را با دوستانشان به صورت آنلاین می‌گذرانند.» ما اپلیکیشنی برای مسجد نداریم. این درحالیست که ما در کشوری زندگی می‌کنیم که نظام و دولت آن سال‌هاست با چنین فعالیتی موافق هستند. نوجوان ما ترجیح می‌دهد در فضای مجازی باشد؛ زیرا ما برنامه‌ای برای او نداریم.

این متخصص بازاریابی دیجیتال گفت: بیستم اسفندماه سال ۹۸، من و چندین نفر دیگر از طرف مسجد علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) کاشان برای جلسه‌ای در خصوص جذب مخاطب جوان و نوجوان دعوت شدیم. درنهایت نیز پس از جلسات و همفکری بسیار قرار بر این شد که کلیپی را به صورت هفتگی تولید کنیم. به این صورت که یکی دو نفر از افراد آن پایگاه در آن کلیپ به تعریف خاطرات شهدا می‌پرداختند. خاطرات به صورت رندوم انتخاب می‌شد و تجهیزات بسیار ضعیف بود.

وی افزود: آن زمان این کار به قدری برای مسئولان جذاب بود که شبکه تلویزیونی اصفهان آن را پخش می‌کرد. البته این کار در زمان خود خوب و بهتر از هیچ بود. می‌خواهم بگویم چقدر در این زمینه خلأ وجود دارد و کاری انجام نشده است.

کاشانی با بیان آمار دیگری تأکید کرد: «افسردگی و استرس میان نوجوانان و جوانان در حال گسترش یافتن است.» سؤالی که مطرح می‌شود این است که ما چه‌کار کنیم؟ ما به عنوان کسانی که در فضای فرهنگی فعالیت می‌کنیم قرار است طبیب روح باشیم. پس چرا پنج دقیقه برای صحبت با نوجوانان و جوانان اختصاص نمی‌دهیم تا بفهمیم دردش چیست؟

وی توضیح داد: اگرچه ممکن است ما دیدگاه‌های خود را داشته باشیم؛ اما لزوما در دنیای آن نوجوان نیستیم. حتی اگر ۲۲ سالمان باشد نمی‌توانیم نوجوان ۱۶ ساله را درک کنیم و ببینیم چه می‌کند. پس به عنوان اولین گام باید در مورد مشکلاتش با او صحبت کنیم. وضعیت فرهنگی کشور ما نسبت به گذشته بدتر شده است و مادامی که این را نپذیرید چیزی اصلاح نخواهد شد.

لزوم حضور جدی و هدفمند در فضای مجازی

این متخصص بازاریابی دیجیتال با اشاره به ظرفیت‌های جذب جوانان و نوجوانان در فضای مجازی تشریح کرد: کارهایی که در فضای مجازی می‌توانیم انجام دهیم، تولید مستند نوآوری و حضور جدی و هدفمند در این فضاست. هرکس در هر پیج یا کانالی که فعالیت می‌کند می‌بایست اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای خود تعیین کند.

وی توضیح داد: در وهله اول باید بدانید به دنبال چه چیزی هستید و نیاز مخاطب را شناسایی کنید. سپس رفتار روزانه خود را بررسی کنید. به این صورت که ببینید روزانه اولین سایت، کانال یا اپلیکیشنی که باز می‌کنید چیست و چرا آن کار را انجام می‌دهید. بعد باید ببینید علت جذب چنین فضاهایی چیست و در نهایت مهندسی معکوس انجام دهید. البته اولویت‌های من نوعی مهم نیست. اگر ما اخبار دوست داریم دلیل نمی‌شود مخاطبمان هم اخبار را دوست داشته باشد.

تفکر طراحی و مراحل مختلف آن

کاشانی گفت: یکی دیگر از چیزهایی که به ما کمک می‌کند نوآور باشیم «تفکر طراحی» است. تفکر طراحی، روشی برای خلق ایده‌های نوست. اولین نکته در خلاقیت آن است که بپذیریم ایده‌هایی که بیان می‌کنیم می‌توانند کاملا افتضاح باشند. هنگامی که ایده‌ای را می‌نویسید به خوب و بد بودن آن فکر نکنید و هرچه در ذهنتان می‌آید را یادداشت کنید.

وی در خصوص مراحل مختلف تفکر طراحی افزود: همدلی کردن، مرحله اول از تفکر طراحی به‌شمار می‌رود. به این معنا که ابتدا پای صحبت مخاطبم بنشینم تا مشکلش را به من بگوید و با او همدلی کنم. مرحله دوم عبارت از تعریف مسئله است. یعنی موضوعاتی که وجود دارد را شفاف‌سازی کنیم تا اضافات حذف شوند. ایده‌پردازی، مرحله سوم است. یعنی اکنون که مشکل مخاطب را فهمیده‌ام، بارش فکری داشته باشم و ایده‌های گوناگون را بنویسم.

این متخصص بازاریابی دیجیتال تصریح کرد: پس از طی مراحل ذکر شده به سراغ ساخت نمونه اولیه می‌رویم. ابتدا ایده‌های به‌دردنخور را حذف و ایده‌های به‌دردبخور را استفاده می‌کنیم. آزمایش و ارزیابی، مرحله آخر است. به این معنا که ببینیم چیزی که ساخته‌ایم چه میزان کارایی دارد.

وی یادآور شد: طبق مراحلی که نام بردیم، مسئله نوجوان برای مثال می‌تواند این باشد که دست کم گرفته می‌شود و آزادی عمل ندارد. در مرحله بعدی که تعریف مسئله‌ است به صحبت پیشین می‌اندیشیم که اصلا دست کم گرفته شدن و آزادی نداشتن به چه معناست؟ سپس ایده‌پردازی می‌کنیم که من نوعی به عنوان فعال فرهنگی چه کاری می‌توانم انجام دهم که نوجوان احساس نکند دست کم گرفته شده یا آزادی عمل ندارد و موجب نشوم آسیب ببیند.

وی تبیین کرد: یکی از مشکلات بزرگی که در مساجد، پایگاه‌ها و کانون‌ها داریم این است که کدام خیر را پیدا کنیم تا از او پول بگیریم. این دغدغه برای ما زشت است که هرگاه می‌خواهیم کار فرهنگی کنیم به دنبال خیر می‌گردیم. مسجد و کانون ما می‌بایست در شرایطی باشد که بتواند کمک مالی هم بکند.

کاشانی ادامه داد: در راستای مسئله نوآوری‌های مسجد برای نوجوان و جوان در فضای مجازی اگر بنا باشد شخص سومی را وارد این فضا کنیم و به او بال و پر دهیم؛ باید بگویم بلاگرها و هنرمندان ما غالبا خاکستری هستند. یعنی شما نمی‌توانید متوجه شوید شخص مورد نظرتان انقلابی است یا نه. آدم خاکستری یعنی شما ندانید او واقعا چه می‌کند؛ اما آرام‌آرام مردم را به سمت جبهه مخالف ما سوق می‌دهند.

وی در خصوص جمع‌بندی مطالب خود در انتهای این برنامه گفت: به طور کلی طبق صحبت‌هایی که در این جلسه ارائه شد می‌بایست فضاهای مختلف مجازی را لمس کنیم و در آن‌ها حضور داشته باشیم. دوم آنکه نحوه کار، تولید محتوا و متقاعدسازی در این فضا را بدانیم. مورد سوم نیز آنکه ایده‌هایی متناسب با پیاده‌سازی در فضای مجازی ارائه دهیم.

یادآور می‌شود، اطلاع رسانی و ثبت نام برای حضور در نشست‌های بعدی تجربه‌نوردی فرهنگی ویژه مسؤلان و اعضای تشکل‌های مردمی و فعالان فرهنگی و اجتماعی با دعوت از صاحبان ایده و الگوی برتر رویداد ملّی رشدآوند از طریق پایگاه اینترنتی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان به نشانی www.Morsalat.ir انجام خواهد شد.