خبرگزاری حوزه | به مناسبت روز ۲۸ اسفندماه که روز تکریم همسایگان نامگذاری شده است، بر آن شدیم که در این زمینه یادداشتی به رشته ی تحریر درآوریم تا یادآوری شود رابطه‌های از دست رفته‌یمان.

از نظر فطری انسان موجودی اجتماعی بوده که برای برطرف کردن نیازها و خواسته‌های خود محتاج به ارتباط با دیگران است. یکی از مهمترین ارتباطاتی که انسان میتواند در طول زندگی با همنوع خود داشته باشد رابطه‌ی همسایه با همسایه است.
از آنجایی که دین مبین اسلام یک دین کامل وجامع است و جنبه‌ها و نیازهای فردی و اجتماعی یک انسان را برای رسیدن به سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت در نظر گرفته، بر این اساس از نظر اجتماعی در مورد همسایه‌داری نیز راهنماییها و سفارشهایی بیان شده است.

خداوند در قرآن میفرماید:« وَ اَلجارِ ذی القُربی وَ اَلجارِ اَلجُنُبِ : و به همسایهی نزدیک و دور نیکی کرده و احترام نمایید.»(سوره نساء:۳۶)
در واقع طبق این آیه، خداوند نسبت به حق خویش و حقوق انسانها ده فرمان بسیار مهم صادر کرده، که بند ششم و هفتم آن، در خصوص همسایگان دور و نزدیک است.
با توجه به اینکه طبق قرآن عمل نمودن به این فرمان الهی واجب و همردیف با پرستش خداوند و بی‌توجهی به آن همسو با شرک است؛ بنابراین مراعات حقوق همسایگان لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

لازم به ذکر است توصیه هایی که در این آیه در رابطه با همسایگان شده، همه‌ی همسایه‌ها اعم از دوست، آشنا، غریبه، دیندار و غیردیندار را نیز شامل میشود.

با توجه به از نگاه دین اسلام برای ارتباط با همسایگان مسئولیتها، حقوق و وظایفی تعریف شده که برعهده‌ی هر مسلمانی است. از جمله‌ی این حقوق میتوان به احترام و تکریم همسایه اشاره کرد. تکریم به معنای گرامی داشتن، محترم داشتن، بزرگداشت، احترام وحرمت است.

فضیلت تکریم در حوزه ارتباطات اجتماعی از جایگاه خاصی برخوردار است. اصولا انسانها، بدون احترام نمی‌توانند جامعه‌ای سالم و پیشرفته را تشکیل دهند. از اینرو احترام متقابل به عنوان عنصر و مولفه‌ی اصلی در ایجاد اجتماع سالم موثر است؛ بنابراین چگونگی آداب معاشرت و رفتار با همسایه را باید آموخت.

به عبارتی بر یک همسایه لازم است که:

۱- از حال وروز همسایه‌ی خود باخبر باشد.
۲- در زندگی شخصی یا حریم خصوصی او دخالت نکند.
۳- او را در امرار معاش یاری رساند.
۴- نیازش را رفع نماید.
۵- با سایر همسایگان رابطه‌ی دوستانه برقرار کند.
۶- به وقت بیماری به عیادتش برود.
۷- آرامشش را برهم نزند.
۸- از آزار او دوری نماید.
۹- از قوانین موجود در ساختمان یا محل تیعیت کند.
۱۰- در نظافت و پاکیزگی ساختمان کوشا باشد.
۱۱- همسایه‌های سالخورده و معلول را در اولویت قرار دهد.
۱۲- سِر همسایگانش را مخفی نگاه داشته و عیبشان را فاش نکند.
۱۳- متناسب با مصلحتشان به آنها مشورت دهد.

که اگر همسایه‌ای این آداب را رعایت کند طبق قرآن و روایات از فواید مادی و معنوی آن بهرهمند خواهدشد ازجمله:

۱- به واسطه‌ی همسایه‌داری نیک، شهرها آباد می‌شود.
۲- عمرها طولانی می‌گردد.
۳- رزق و روزی و برکت فراوران می‌شود.
۴- گناهان بخشیده شده و شخص مورد مغفرت الهی قرار خواهد گرفت.

و اما بنابه روایتی از امام موسی کاظم(ع): « لَیسَ حُسنُ اَلجَوارِ کَفَ اَلاَذی وَ لکِنَ حُسنَ اَلجَوارِ اَلبِرُ عَلی اَلاَذی: حُسن جوار و همسایه‌ی خوب بودن، تنها آزار نرساندن نیست، بلکه آنست که بر اذیت همسایه صبور وبردبار باشی.»
در این عبارت حُسن جوار آمده که منظور رعایت همان نکات ذکر شده است و اما نکته‌ی قابل توجه در این روایت تحمل و صبوری نسبت به ناملایمات و سرکشی همسایگان است به این معنا که اگر فردی از همسایه‌اش مورد آزار و اذیت قرار گرفت و آسایشش سلب شد، شایسته است که آزار همسایه را تحمل کرده و صبوری پیشه کند چرا که پاسخ بدی را با بدی دادن و مقابله به مثل کردن نشانه‌ی حقارت انسان است.
در نتیجه گذشت و صبوری است که اراده و ایمان و بزرگواری را برای انسان به ارمغان می‌آورد و باعث رشد شخصیتی او می‌شود؛ اما باید دانست که این مطلب مجوزی بر همسایه آزاری نیست چون سفارش به خوش‌رفتاری و آزار نرساندن به همسایگان پیش از این مورد تاکید فراوان قرار گرفته است.
بنابراین باید حد و مرز هر چیزی را در نظر گرفت که اگر از حد بگذرد حریمها و حرمتها فرو می‌ریزد و بی‌پروایی و قدرنشناسی جای آن را می‌گیرد، پس نباید از حلم و بردباری دیگران سوء استفاده کرد و اغماض و بزرگواریشان را نشانه‌ی ضعف و ناتوانی آنان قلمداد کرد.

زهرا جلالی