به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، حجت‌الاسلام والمسلمین سید یدالله یزدان پناه، ظهر امروز در همایش ملی "فلسفه عرفان، با تأکید بر آرای علامه ذوفنون حضرت آیت‌الله جوادی آملی" که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار شد، گفت: مباحث عرفانی در روزگار کنونی جایگاه علمی خود را در بین مراکز علمی و پژوهشی پیداکرده که در حقیقت نیز بانی اصلی زمینه‌سازی بحث‌های عرفانی در کشور، امام راحل بوده است.
وی با اشاره به مسئله بیان پذیری تجربه‌های عینی عارف گفت: حجیت شهود و حقایق حاصل از آن، عینیت داشتن خارجی حقایق عرفانی و بیان پذیری و بیان ناپذیری حقایق عرفانی نیز ازجمله مهم‌ترین مباحث عرفانی است که با توجه به اهمیت آن ضرورت دارد تا به آن پرداخته شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین یزدان پناه افزود: عارف در برخی اوقات در بیان تجربه‌های عرفانی خود دچار مشکل است و در وصف آن کاستی‌هایی پیش می‌آید، اما عمده بحث در این مطلب نیز مراحل نهایی عرفان و اسماء حسنا و مرحله شهود حق الیقینی است که وصف گزاره‌های توحیدی آن با مشکلاتی همراه است.
استاد فلسفه و کلام با اشاره به بیانات والتر ترنس استیس در بیان پذیری تجربه‌های عرفانی عنوان کرد: تجربه‌های نهایی عارف از یک منظر احساسات است که محل بحث نیست و حالت فنا هم از یک‌جهت در عرفان عملی قابل‌بحث است، اما آن‌هم محل بحث امروز ما نیست، اما گزارش حقایق و واقعیت‌های نهایی محل بحث است که تجربه محتوایی و معرفتی عارف را شامل می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین یزدان پناه با تأکید بر امکان بیان پذیری معرفتی عارف تصریح کرد: در سنت اسلامی تجربه‌های معرفتی در عرفان نظری گزارش داده می‌شود که سابقه این گزارش نیز قبل از بیان برهان است که کتاب فصول و مفاتیح الغیب سرشار از همین گزارش شهود است.
استاد فلسفه و عرفان اضافه کرد: در سنت فلسفی غرب استیس و در سنت اسلامی نیز خواجه نصیر طوسی این قبیل گزارش‌های معرفتی را گزارش داده و استدلال‌های خواجه نیز در نهایت بیان ناپذیری تجربه‌های عارف را به ذهن متبادر می‌سازد و استیس نیز معتقد به بیان ناپذیری است.
حجت‌الاسلام والمسلمین یزدان پناه با بیان استدلال خواجه نصیر طوسی در بیان ناپذیر بودن تجربه‌های معرفتی عارف خاطرنشان کرد: به نظر خواجه چون انسان در حالت فنا آگاهی به قوای جسمانی نیست امکان بیان تجربه‌های معرفتی را منتفی می‌کند درحالی‌که اگر به حالت بقا بعد از فنا توجه شود می‌شود این بیان پذیری را توصیف کرد و مضافاً وضعیت بعد از حالت فنا نیز تجربه‌ها در حافظه ماندگار می‌شود، بنابراین بیان پذیری تجربه‌های عرفانی امری غیرقابل بیان نیست و می‌شود آن را توصیف و بیان کرد.
وی با اشاره به دلایل و تبیینات بیان پذیری تجربه نهایی عارف تصریح کرد: در ساحت حقیقت و متن واقع عارف فهمی را به دست آورده و آن را به زبان درآورده است البته ساحت ابتدایی و فنای عارف ساحتی بدیع ،پیچیده و عمیق است که در آن حالت امکان بیان وجود ندارد، اما در ساحت مفهوم مشاهده حقیقت به فهم تبدیل می‌شود یعنی در نفس شهود عقلی فهم رخ‌داده شبیه نوعی فهم شهودی که با ساحت عقل منور می‌توان آن را توضیح و توصیف کرد.
وی ادامه داد: ساحت زبان در ادبیات عرفانی به ترجمان شهود تعبیر شده است، اما از آنجاکه آن شهود بدیع است در ساحت زبان نیز بدیع بودن خود را منعکس می‌کند که لازم است تعابیر مختلف آن به‌درستی توضیح داده شود که صعوبت ایجاد می‌کند که لازم است عارف از فرهنگ و ادبیات خود استفاده کند، اما فرهنگ و ادبیات نیز از چنین گنجایشی برخوردار نیست که سبب می‌شود عارفان به پالایش شهود عرفانی خود بپردازد که یک مهارت زبانی در انتخاب و پردازش کلمات دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین یزدان پناه خاطرنشان کرد: زبان عرفان اسلامی یک‌زبان ورز یافته منحصر به خود است که در طول قرن‌ها و افزایش تجربه‌ها و بیان این قبیل تجربه‌ها در پالایش زبان عرفی به وجود آمده است که امکان گسترش زبان را ایجاد کرده است.
وی افزود: اگر عارف قرار باشد مترجم باشد باید کم و کاستی را به تجربه‌های خود اضافه نکند و مطلب یا کلمه‌ای را به تجربه خود اضافه نکند همان مطلبی که ابن عربی در فصول الحکم در پی آن است که گزارش صریح تجربه‌های عرفانی است.
این محقق گفت: تنگناهای ساحت حقیقت و بدیع بودن آن سبب می‌شود که این حقیقت در کنار شبیه بودن به مطالب دیگر بسیار عمیق و پیچیده است همچنین گستردگی حقیقت نیز مشکل نیز تجربه‌های معرفتی عارف است همچنین قوت و ضعف شهود نیز سبب رسایی یا نارسایی تجربه‌های محتوایی عارف است.
حجت‌الاسلام والمسلمین یزدان پناه با اشاره به تنگناهای مفهوم گفت: غلبه احساسات و عدم دغدغه‌های معرفتی سبب بیان تجربه‌های معرفتی شده همچنین بدیع بودن معرفت در بیان تجربه اثرگذار است و نابودی قدرت گزارش در حالت فنا نیز مشکل دیگر است که شطحیات حالت فنا است.
وی با اشاره به تنگناهای حالت زبان گفت: زبان آوردن تجربه‌های عرفانی و ایجاد زبان تخصصی امری دشوار است و بیان آن با زبان عرفی نیز امری دشوارتر است که نیازمند پالایش‌های لازم است، همچنین بیان اصلاحات در تجربه‌ها برای عارف آشنا و برای مخاطب کاملاً نامحسوس و غیر آشنا است که سبب مشکلاتی در بیان پذیری تجربه‌های عرفانی می‌شود، اما حقیقت این است که تجربه‌های عرفانی بیان پذیر است و امروز عرفان نظری بر سر همین سفره نشسته است.
وی تأکید کرد: در عرفان عملی نیز قدرت بیان تجربه‌ها وجود دارد شبیه چیزی که عطار در توضیح حالت دختر ترسا در بیانات عرفانی آورده که بسیار سخت‌تر از بیان تجربه‌های عرفان نظری است.
انتهای پیام
