به گزارش خبرگزاری حوزه، «آئین کشورداری از دیدگاه امام علی (علیه السلام) » کتابی است به قلم مرحوم آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره) که حوزه نیوز در شماره های مختلف، مباحث خواندنی این کتاب را تقدیم نگاه شما علاقمندان خواهد کرد.

* ملاک های انتخاب در حکومت اسلامی

گفتیم از دیدگاه علی (علیه السلام) خداگونه بودن بهترین معیار انتخاب معاون محسوب می شود.

حضرت، پس از بیان معیار گزینش معاون [و هر نوع انتخاب برای اعطای مسؤولیت]، مسأله دیگری را نیز مطمح نظر قرار داده و با ژرف نگری داهیانه ای که خاصّ حضرتش می باشد، از راز نهفته ای که از ویژگی و پیچیدگی وجود انسان سرچشمه می گیرد، پرده بر می دارد.

همه می دانیم کسانی که در مصدر امور قرار می گیرند، دوستان زیادی پیدا می کنند!! و عجیب است که این نوع دوستان اکثراً از اخلاق به ظاهر نیکو نیز برخوردار خواهند بود.

آری، اینان گاهی به لباس زُهّاد در می آیند و ثناگوی عُبّاد می شوند؛ زمانی از شهامت و شجاعت دم می زنند و رزم اسفندیار و رستم را به باد مسخره می گیرند؛ روزی خود را از حاتم سخی تر می پندارند و ساعتی خود را اندیشمند قرن تصور می فرمایند. در حالی که این گونه سخنان [و حرکت های تصنّعی] ترفندها و نقشه هایی است که فرصت طلبان می کوشند از طریق آن، ذهن مصادر امور را به خود جلب نمایند و زمام کارها را به دست گیرند.

به همین دلیل علی (علیه السلام) به مالک توصیه می کند که شناخت های شخصی خود را ملاک انتخاب قرار ندهد، بلکه علاوه از معیار گذشته، موارد زیر را نیز در نظر داشته باشد:

ثُمَّ لا یَکُنِ اخْتِیَارُکَ إِیَّاهُمْ عَلَی فِرَاسَتِکَ وَ اسْتِنَامَتِکَ وَ حُسْنِ الظَّنِّ مِنْکَ فَإِنَّ الرِّجَالَ یَتَعَرَّضُونَ لِفِرَاسَاتِ الْوُلاةِ بِتَصَنُّعِهِمْ وَ حُسْنِ خِدْمَتِهِمْ وَ لَیْسَ وَرَاءَ ذَلِکَ مِنَ النَّصِیحَةِ وَ الاَْمَانَةِ شَیْءٌ وَ لَکِنِ اخْتَبِرْهُمْ بِمَا وُلُّوا لِلصَّالِحِینَ قَبْلَکَ فَاعْمِدْ لاَِحْسَنِهِمْ کَانَ فِی الْعَامَّةِ أَثَراً وَ أَعْرَفِهِمْ بِالاَْمَانَةِ وَجْهاً فَإِنَّ ذَلِکَ دَلِیلٌ عَلَی نَصِیحَتِکَ لِلَّهِ وَ لِمَنْ وُلِّیتَ أَمْرَهُ.

دیگر آن که نباید انتخاب معاونانت صرفاً روی خوش بینی و اطمینان تو به آنان باشد؛ زیرا برخی از مردان با چاپلوسی و خوش خدمتی می کوشند خود را نزد فرمانداران، با تدبیر و وارسته و کاردان جا بزنند، حال آن که در ورای این چهره ها از درستی، امانت و دلسوزی خبری نیست. پس آنان را با کیفیت همکاری شان با نیکان پیش از تو بیازمای و بهترینشان را که در میان مردم به راستی و پاکدامنی معروف اند و در مردم اثر بهتری داشته اند، برگزین؛ زیرا این امر، دلیل بر پیروی تو از فرمان خدا و امام تو خواهد بود.

تقسیم کار و تعیین مسئول

پیش از این گفتیم که تقسیم کار، امری ضروری و تفکیک قوا از مهم ترین و اساسی ترین کارهای حاکم اسلامی است.

امام (علیه السلام) در این بخش، ضمن یادآوری تقسیم کار، مالک را به تعیین مسؤول مشخص برای هر کار و ویژگی آن مسؤول سفارش می دهد و می فرماید: مسؤولی که در رأس یک جریان قرار می گیرد، باید چنان قدرتی داشته باشد که بزرگی و عظمت کار بر وی چیره نشود و پیچیدگی امور، دچار پراکندگی و حیرت او نسازد؛ چرا که در نهایت، همه این عیوب به حساب والی و فرماندار گذاشته خواهد شد:

وَ اجْعَلْ لِرَأْسِ کُلِّ أَمْر مِنْ أُمُورِکَ رَأْساً مِنْهُمْ لا یَقْهَرُهُ کَبِیرُهَا وَ لا یَتَشَتَّتُ عَلَیْهِ کَثِیرُهَا وَ مَهْمَا کَانَ فِی کُتَّابِکَ مِنْ عَیْب فَتَغَابَیْتَ عَنْهُ أُلْزِمْتَهُ.

برای هر یک از کارهایت، مسؤولی انتخاب کن؛ مسؤولی که اهمیت کار درمانده اش نکند و زیادی و تنوع آن به پراکندگی و حیرت دچارش نسازد. و هرگاه در معاونانت عیبی باشد و تو تغافل کنی، مردم آن را به حساب تو خواهند گذاشت.