به گزارش خبرگزاری حوزه، در این سمینار، حجت الاسلام عبدالله جوان مجری پروژه اظهار داشت: در این تحقیق که به عنوان مقدمه‌ای بر «مجموعه گفتگوهای تأثیر شرایط اجتماعی بر اجتهاد» به رشته تحریر درآمده، سعی شده به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که شرایط اجتماعی چه تأثیری بر اجتهاد دارد؟ در راستای پاسخ به این پرسش، و با لحاظ مضامین اصلی و مطالبی که در گفتگوها از سوی مصاحبه‌شوندگان محترم بیان شده، پرسش‌هایی باید به عنوان سؤالات فرعی در این باره مورد توجه قرار گرفته است، از جمله این که انواع اصلی متصوّر برای تأثیر شرایط اجتماعی  بر علم - به صورت کلی- کدام‌اند؟ شرایط اجتماعی از چه راه‌هایی اجتهاد در فقه و سایر امور دینی را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟ تأثیر شرایط اجتماعی بر علم فقه چه ابعاد و خصوصیاتی دارد؟

وی گفت: با توجه به پرسش‌های پیش‌گفته و بعد از بیان کلیات، مباحث در سه بخش سامان یافته است؛ ابتدا گونه‌های کلی متصوّر برای تأثیرگذاری شرایط اجتماعی بر علوم به صورت عام بررسی شده است؛ سپس علم فقه به صورت خاص مورد توجه قرار گرفته و تأثیرپذیری یا عدم تأثیرپذیری گزاره‌های فقهی و کلیت علم فقه از شرایط اجتماعی با توجه به ارکان اصلی این علم مانند هدف، منابع و روش، و مؤلفه‌های اصلی مسائل و احکام فقهی یعنی موضوع و محمول گزاره‌ها، و نیز به حسب انواع خاص حکم مانند احکام حکومتی بررسی شده است، و به جهت تتمیم مطالب، به تأثیر شرایط اجتماعی در سایر گزاره‌های دینی نیز اشاره شده است.

ابعاد و خصوصیات تأثیر شرایط اجتماعی بر علم فقه بررسی شده و اموری مانند میزان تأثیر، ضروری یا ممکن بودن، آگاهانه یا ناآگاهانه بودن، ضابطه‌مند یا غیرمنضبط بودن و مثبت یا منفی بودن تأثیرات مفروض، مورد بحث قرار گرفت.

در ادامه، حجت الاسلام آصف آگاه عضو هیأت علمی گروه فلسفه فقه و حقوق تصریح کرد: عنوان طرح «تأثیر شرایط اجتماعی بر اجتهاد» یک عنوان خاص است اما در سرفصل‌ها هم تأثیر در علم، هم تأثیر در اجتهاد و نیز تأثیر در فقه بیان شده بنابراین گویا عنوان باید تغییر کند.

وی گفت: تأثیر شرایط اجتماعی بر علم به پنج نوع ارتقا یا به سه نوع باید کاهش یابد؛ در بخش سوم، لفظ «سایر امور دینی» مبهم است.

سپس، حجت الاسلام محمدعلی خادمی کوشا «مدیر گروه دانش‌های وابسته به فقه» اظهار داشت: آن چیزی که من در این طرح دیدم، بیشتر نگاه به فقه داشته تا به اجتهاد که ناظر به روش است؛ مطلب دیگر اینکه سؤال اصلی بیشتر بر چیستی تأثیر تأکید شده است نه چگونگی تأثیر؛ برخی سؤالات فرعی تاحدودی خارج از دامنه سؤال اصلی است و در سؤالات فرعی راه‌های تأثیر در فقه و ابعاد تأثیر مطرح شده اما نتیجه تأثیر بیان نشده است؟ ابهام دیگر اینکه تأثیر نفس عالم بر هویت اجتماعی را ذیل منابع ذکر شده است.

همچنین، حجت الاسلام حسنعلی علی‌اکبریان مدیر گروه فلسفه فقه و حقوق خاطرنشان کرد: محتوای این مقاله هم مربوط به اجتهاد است و هم مربوط به علم فقه و ما عنوان این مقاله را تغییر می‌دهیم و نکته دیگر اینکه در قسمت‌های مقدماتی این مسئله باید اضافه شود که برخی از تأثیرات مربوط به مقام «هست و گزارش» است و برخی مربوط به مقام «باید و نباید و توصیه» و در سرفصل ها هر کجا که تأثیری را بیان می‌کند، به آن نکته اشاره کنند.