دکتر ابراهیم عبدی پور در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم توجه به مقوله تواصی به حق و صبر اظهار داشت: تواصی به حق و صبر، دو عامل بسیار مهم بر حیات اجتماعی است که در همه جوامع، این دو عامل در راستای فعالیت های مفید و مؤثر اجتماعی، بسیار تأثیرگذار هستند.
وی افزود: در واقع نه تنها در آموزه های دینی ما و مبانی اندیشه ای اسلامی بلکه بر اساس بسیاری از حوزه های معرفت بشری، یافته های بسیاری از علوم از روان شناسی گرفته تا جامعه شناسی، علوم سیاسی، حقوق و بسیاری از رشته های علوم انسانی، این دو عامل بسیار مهم هستند که در حیات بشریت در ابعاد زندگی فردی و نیز در عرصه حیات اجتماعی، نقش کلیدی ایفا می کنند، تا جایی که در قرآن کریم، در جاهای مختلفی از جمله در سوره مبارکه "عصر" به این دو بسیار سفارش و تأکید شده است.
اهمیت تواصی به حق و صبر در سوره "عصر"
این استاد دانشگاه همچنین گفت: بی شک چنانچه به عمق معنایی آیات مبارکه این سوره دقت کنیم متوجه می شویم که در یک معنا، منظور از قسم به زمان و عصر، همین عمر انسان است که بزرگترین سرمایه اوست. البته خدای متعال ظرفیت های وجودی زیادی به ما داده که سرجمع آن ها عمر و حیات ماست و لذا اعمال و رفتار ما در طول این عمر دنیوی است که می تواند موجب سعادت و خوشبختی فردی و اجتماعی ما باشد یا این که سبب ساز بدبختی و شقاوت ما گردد.
وی بیان داشت: از نظر خدای متعال، انسان ها اگر این چهار ویژگی را داشته باشند یعنی ایمان داشته و عمل صالح انجام داده و به حق و نیز صبر و استقامت در برابر مشکلات و ناملایمات سفارش و توصیه کنند، در این صورت است که از عمر خود به درستی استفاده کرده اند و غیر از این اگر باشد، دچار ضرر و خسران شده اند.
وی افزود: تواصی به حق و صبر در واقع دو مثال عینی و بارز از عمل صالح است که هم در خودسازی و رشد معنوی بسیار مؤثر است و هم در حیات اجتماعی و تعاملات زندگی با دیگران بسیار حائز اهمیت می باشد، چه آن که به هر حال شناخت حق و سفارش به آن در همه روابط اجتماعی بسیار مهم است.
قبل از هر چیز باید حق را بشناسیم
عبدی پور همچنین گفت: آن چه وظیفه ماست این که نخست حق را بشناسیم و در این راستا از امکانات و ظرفیت هایی که پروردگار عالم به ما داده به خصوص قوه عقل به خوبی بهره ببریم. در اینجا باید گفت که عقل بما هو عقل که تحت تاثیر هواهای نفسانی و برخی تبلیغات و اغواها قرار نگیرد، بسیار به ما کمک می کند چرا که بر اساس آموزه های دینی عقل، نبی باطنی است
وی اضافه کرد: البته رسانه ها، در امر اطلاع رسانی و شناخت حق برای مردم جامعه بسیار می توانند مؤثر باشند، ضمن آن که برعکس هم می توانند در پنهان سازی و آمیختن حق با باطل و جریان سازی باطل با چهره حق تأثیرگذار باشند. به دیگر سخن، رسانه ها مثل ابزارهای دیگر به سان شمشیر دولبه هستند، یعنی هم می توانند مفید و موثر باشند و هم مخرب و مضر، کما این که امروزه به خصوص درباره رسانه های مجازی نیز همین تعبیر صادق است.
تلاش دشمن برای گمراه کردن مردم از طریق رسانه ها
رئیس دانشگاه حضرت معصومه(س) ابراز داشت: از آن سو نباید از یاد ببریم که این ظرفیت ها گاه در اختیار دشمنی قرار می گیرد که هنوز نمی تواند چشم طمع از کشور و سرزمین و منابع ما بردارد و لذا در طول این چهل و دو سال با ابزار رسانه کوشیده با اغواگری، ایجاد و توسعه شبهات و درآمیختن حق و باطل و گمراه کردن، مردم و نسل جوان ما را از مسیر شناخت حق دور سازد.
وی گفت: در این جهت آن چه قابل توجه است این که بدانیم تک تک ما و همه جریان ها و گروه ها و رسانه ها در راستای مسئولیت اجتماعی و دینی و ملی تکلیفی برعهده داریم و آن هم این است که در وهله نخست تلاش کنیم حق را به درستی بشناسیم و در ارزیابی ها و قضاوت ها جانب انصاف و حق را رعایت کنیم. جایی که کار خوبی شده به حق بگوییم و اگر اشکالی هست با رعایت انصاف و بدون اغراض خاص، ضعف ها و ایراد ها را هم متذکر شویم. در واقع هر فردی و گروهی و جریانی و تشکیلاتی این وظیفه را دارد که نسبت به رفتار و کردار یکدیگر و اصلاح آن ها، احساس مسئولیت داشته باشد.
اهمیت و ضرورت امر به معروف و نهی از منکر
عبدی پور همچنین بیان داشت: در بحث سفارش به حق، یکی از راهکارهای مهم در آموزه های دینی ما، نظام امر به معروف و نهی از منکر است که متاسفانه در طول این چهل و دو سال، آن طور که باید و شاید از این ساز و کار بسیار مهم و کلیدی چه در ابعاد فردی و چه ابعاد اجتماعی، بهره لازم را نبرده ایم.
وی افزود: به نظر می رسد که همیشه در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر، دچار افراط و تفریط شده ایم، به این معنا که گاه دچار سیاه نمایی و بی انصافی شده و گاه آن قدر منفعل و بی احساس عمل کرده ایم که خیلی از ایرادات و اشتباهات را ندیده ایم. همه این ها نه فقط درباره رفتار و عملکرد مسئولان و دولتمردان و حاکمیت بلکه در خصوص افراد نیز مصداق پیدا می کند، ضمن آن که به هر حال اگر کسی در حریم خصوصی خود خطا کرد اول خودش ضرر می کند اما در محیط اجتماعی وقتی خطا می کند، آسیبش متوجه جامعه هم می شود.
وی گفت: متاسفانه در خیلی از موارد از نوع رانندگی و التزام به قوانین راهنمایی و رانندگی گرفته تا جاهای دیگر از نحوه حضور در اماکن عمومی، خرید کردن از مغازه ها و نانوایی و نیز محیط های کاری و روابط معاملاتی و غیره، این مساله مشهود است. این در حالی است که اگر ما رفتار اشتباه از خواهر و برادر دینی خود دیدیم به نوعی که با حفظ شرایط و مراتب، موثر باشد و حفظ کرامت انسانی او شود باید گوشزد کرده و سفارش به حق داشته باشیم و او را از کار نادرستش آگاه و متنبه کنیم.
تواصی به حق دایره بسیار وسیعی دارد
این استاد دانشگاه همچنین تأکید کرد: البته باید توجه داشت که تواصی به حق، حوزه بسیار گسترده ای دارد که یکی از آن ها همین مقوله امر به معروف و نهی از منکر است. این پند و اندرز و نصیحتی که در ادبیات فارسی ماست نیز ناظر به همین بحث می باشد، ضمن آن که باید توجه داشت در ادبیات دینی، نصیحت به معنای آن نیست که در مقام واعظ به دیگران پند و اندرز بدهیم، بلکه نصیحت یعنی انتقاد کرده و در عین حال راه حل ارایه بدهیم و لذا ناصح کسی است که راه حل بدهد. این که ما دلسوزانه و به دور از اغراض شخصی و هواهای نفسانی و به دور از تخریب اشخاص، راهکار ارایه دهیم، نشان دهنده مسئولیت دینی و اجتماعی ماست.
رعایت امانت و مصلحت در مراودات اجتماعی
وی افزود: البته در این گونه مسایل باید امین بود و امین هم کسی است که اگر اسراری از دیگران متوجه شود امانت داری کند و آن ها را افشا نکند، ضمن آن که باید دانست حتی افشا کردن قیود و شرایطی دارد و باید دقت کرد که تا چه حد ما مجاز به افشا هستیم.
وی اضافه کرد: جایی که مصلحت اجتماعی، اهمیتش از آبروی افراد مهم تر و بالاتر است می توان افشاگری کرد، اما عمدتاً به عنوان یک مسلمان و شیعه و بلکه یک انسان، باید راز نگه دار باشیم و پرده دری نکنیم و در عین حال در راستای تواصی به حق، امر به معروف و نهی از منکر نماییم.
تواصی به حق و صبر، مستلزم آموزش و مهارت است
عبدی پور اظهار داشت: در این مقوله، نکات و مسایل ظریف و پیچیده ای مطرح است، ضمن آن که به هر حال تواصی به حق و صبر خودش نیازمند دانش و معرفت و بلکه آموزش و مهارت است و به تعبیر مقام معظم رهبری در این باره نیاز به بصیرت داریم. این که انسان چه طور به شکل صحیح و بایسته، سفارش به حق و صبر داشته باشد، مساله بسیار مهمی است.
وی افزود: در وهله نخست خود فرد باید اهل تواصی به حق و صبر باشد، ضمن آن که بسیاری از اوقات، در رفتار و عمل ما این مهم صدق پیدا می کند، به این معنا که وقتی در جامعه مشکل و ناملایمتی دیدیم، سریع برآشفته نشده، توهین و اهانت نکرده و صبر و خویشتن داری، پیشه کنیم.
وی گفت: لازمه اش این است که انسان قبل از هر چیز خودش در این زمینه، حُسن نیت و صداقت داشته باشد و این امر مستلزم خودسازی است، چرا که تا فرد اهل این مسایل نباشد نمی تواند تأثیرگذاری لازم را بر دیگران داشته باشد.
ایجاد همبستگی و همدلی در جامعه از برکات تواصی به حق و صبر است
رئیس دانشگاه حضرت معصومه(س) ادامه داد: این گونه اگر باشد، از برکات تواصی به حق و صبر، ایجاد همبستگی در جامعه، تقویت روح همکاری و تعاون در بین افراد است، چه آن که قرآن کریم به ما امر می فرماید که در کار خیر و تقوا با یکدیگر تعاون داشته و از تعاون در گناه و عدوان به شدت بپرهیزید.
وی افزود: متأسفانه گاهی ما به اسم انتقاد، زیاده روی کرده و آبروی افراد را می بریم که این مساله به هیچ وجه با آموزه های دینی و قرآنی ما سازگاری ندارد.
عبدی پور همچنین با بیان این که تواصی به حق و صبر از الزامات دست یابی به رشد معنوی و نیز اصلاح جامعه است، گفت: تواصی به حق و صبر هم حیات طیبه برای خود ما ایجاد می کند و هم این که عامل ایجاد حیات طیبه برای جامعه می شود و این مهم زمینه ساز سعادت دنیا و آخرت است.
به عمل کار برآید به سخندانی نیست!
وی افزود: البته مهم این است که ما به این مسایل و بحث ها، عمل کنیم و کمتر حرف و شعار بزنیم، چه آن که از قدیم گفته اند "به عمل کار برآید به سخندانی نیست"
وی یادآور شد: در فرهنگ عمومی جامعه ما از جمله در ادبیات و ارزش های دینی و ملی از این آموزه ها بسیار داریم که خیلی ازشاعران ما که خود حکیم و جامعه شناس بوده اند تأکید داشته اند بر این نکته که دو صد گفته چون نیم کردار نیست و لذا مهم این است که ما نه فقط در گفتار بلکه در عمل، تواصی به حق و صبر داشته باشیم که اگر این گونه باشد، حقیقتاً بسیاری از مشکلات پیش نمی آید و یا این که به سرعت مرتفع می شود.
این محقق و پژوهشگر علوم انسانی بیان داشت: نکته حائز اهمیت دیگر این است که در همه حال باید بدانیم که اساساً سرنوشت همه ما به یکدیگر گره خورده است و این طور نیست که کسی بگوید سرنوشت دیگران برای من مهم نیست و یا این که من هر کاری می کنم، ارتباطی با بقیه افراد ندارد.
کودکان را با اهمیت تواصی به حق و صبر آشنا کنیم
وی افزود: از حیث توجه به اهمیت مسئولیت اجتماعی ما باید تواصی به حق و صبر را نخست به کودکان خود بیاموزیم و این مساله کلیدی را در وجود آن ها نهادینه کنیم و لذا لازم است که از نظام آموزش و پرورش این کار شروع شود.
عبدی پور همچنین در خاتمه سخنان خود گفت: در واقع یکی از مهارت های عمومی که ناظر به سبک زندگی است، همین تواصی به حق و صبر می باشد؛ این که بدانیم کجا و در چه زمانی و چگونه به حق سفارش کنیم و به اقامه امر به معروف و نهی از منکر بپردازیم و در عین حال از صابران و کسانی باشیم که اهل استقامت و پایداری هستند.
گفت و گو از: سید محمد مهدی موسوی
