مرضیه سادات ابراهیمی یکی از اساتید دانشگاه، دارای دکترای تخصصی روان شناسی و یک روان درمانگرا است که به مناسبت هفته جمعیت نکاتی را در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه،ارائه کرد و افزود: موضوع جمعیت یکی از اساسی ترین موضوعات مورد بحث جامعه ما به حساب می آید. بنابر مطالعه ای که در ســال ۲۰۲۰ در نشــریه پزشــکی لنست منتشر شــده ســقوط نرخ زاد و ولد به این معناســت که تقریبا تمام کشــورهای دنیا تــا پایان قرن حاضر بــا کاهش جمعیت روبرو خواهند شــد.
این محقق و پژوهشگر علم روانشناسی ادامه داد: در این میان کاهش جمعیت قشر جوان در هر جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است. زیرا جوانان یکی از مهمترین سرمایه های کشور هستند. آنها با توانمندی، استعداد و خلاقیت خود اقتصاد کشور را متحول نموده و پایه های توسعه آتی آن را تشکیل می دهند. مسئله کاهش و پیری جمعیت به عنوان نتیجه سیاست تهدید نسل هم اکنون به عنوان یک مشکل اساسی و جدی مورد توجه دلسوزان و اندیشمندان قرار گرفته است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: امروزه آسیبهای روحی، روانی، اخلاقی و اجتماعی خانواده های تک فرزند و به دنبال آن کاهش رشد جمعیت جوان که مساله مورد ابتلای بسیاری کشورها به ویژه کشور های توسعه یافته است مورد توجه جدی قرار گرفته است. در ایران نیز، خطر کاهش سن جوانی و بالا رفتن پیری جمعیت مدنظر می باشد. که دلیل این امر به عوامل زیادی وابسته است.
طلاق عاطفی یکی از معضلات امروز جامعه ایرانی
خانم ابراهیمی اضافه کرد: در ایران، به طور معمول از هر ۴ ازدواج یک مورد به طلاق منجر می شود و در شهرهای بزرگی چون تهران این رقم ۳ به ۱ است؛ این در حالی است که برخی از پژوهشگران حوزه خانواده، طلاق عاطفی را یکی از مهمترین معضلات خانواده در ایران میدانند. در کنار افزایش آمار طلاق، سن ازدواج در ایران برای مردان به مرز ۲۸ سال و برای زنان به ۲۵ سال افزایش یافته است؛ با افزایش سن ازدواج، نرخ باروری در بین زنان ۱۵ تا ۴۵ سال کشور نیز از متوسط ۷ نوزاد در دهه ۶۰ به ۷/۱ نوزاد در سال ۹۰ کاهش یافته است؛ در نتیجه نرخ رشد جمعیت با فاصله گرفتن از میزان جایگزینی جمعیت (۱/۲) به ۳/۱ رسیده و به نگرانیهایی پیرامون آینده جمعیت کشور دامن زده است.
وی در ادامه به عوامل کاهش جمعیت جوان کشور اشاره کرد و گفت: در خصوص کاهش نرخ جمعیت عوامل متعددی دخیل هستند اما برخی از آن عبارتند از «تمایل به زندگی در تجرد»، «بالا رفتن سن ازدواج»، «عدم تمایل به داشــتن فرزند به بهانه مشــکلات مالی»، «گرایش به تک فرزندی یا دو فرزندی»، «رشد طلاق»، «آمار بالای تلفات در اثر سوانح و بیماریها نسـبت به سـرانه جهانی»، «اجرای برنامه تنظیم جمعیت و مسائل آموزشی و تبلیغاتی برای داشتن خانواده کوچک و رفاه بیشتر»، «اشتغال زنان»، «دغدغه تربیت فرزندان» از جمله این عوامل می توان نام برد.
خانم ابراهیمی اظهارکرد: از طرف دیگر برخی از صاحبنظران عواملی مانند: «معاشرت های غلط با جنس مخالف»، «افزایش طلاق که فضای ناامیدی را بین جوانان ایجاد می کند»، «هجوم ماهواره ها، سایت ها و فضای مجازی»، «کمبود الگوی ازدواج آسان» و «بیکاری چشمگیر جوانان» را در کاهش جمعیت موثر می دانند.
این استاد دانشگاه بیان داشت: بر اساس متون مورد بررسی عده دیگری از صاحب نظران عواملی هم چون: «افزایش سن ازدواج و تردید در ازدواج»، «طلاقهای فراوان و زودرس»، «قوانین دست و پا گیر مثل بیمه نشدن فرزندان چهارم به بالا»، «تبلیغات گسترده بر ضد فرزند متعدد»، «تاثیرپذیری از فرهنگ غرب»، «بزهکاری اجتماعی»، «رواج دیدگاههای فمینیستی»، «تبدیل شدن تک فرزندی و یا بی فرزندی به یک فرهنگ مدرن»، «سبک زندگی مدرن»، «اشتغال زنان»، «شهرنشینی و القاء فرهنگ رفاه زدگی و ترس» را از عوامل کاهش جمعیت دانسته اند.
وی به راه کارهایی اشاره کرد و افزود: تقویت هویت ملی جوانان، فراهم کردن محیط رشد فکری، علمی و تلاش در جهت رفع دغدغه های شغلی، ازدواج، مسکن و آسیبهای اجتماعی آنان و همچنین موضوعات مربوط به خانواده، الهامبخش شادی و نشاط، تجرد و زندگی انفرادی زمینه ساز یأس و افسردگی است.
این محقق و پژوهشگر علم روانشناسی ادامه داد: در یک مطالعه کیفی، علل و عوامل مؤثر بر شادی و یأس اجتماعی جوانان را عواملی مانند: اشتغال، ازدواج و موضوعات مربوط به خانواده و در نهایت، ثبات اقتصادی بیان نمودند که در ایجاد نشاط و جلوگیری از یأس اجتماعی در جوانان اهمیت بیشتری داشتند.
ابراهیمی بیان کرد: در نظر گرفتن تسهیلات ازدواج، فرهنگ سازی مناسب برای فرزند آوری و تلاش برای کاهش طلاق از جمله راهکارهایی است که در این حوزه مورد تأکید است. مدت مرخصی زایمان، امنیت شغلی مادران در طول دوره بارداری، مرخصی زایمان از جمله این شرایط است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: نهادهای مسئول و برخوردار که می توانند در امر ازدواج به جوانان کمک کنند، فرصتهای باقی مانده را پاس دارند و آستین همت بالا زنند و به ترمیم زیرساخت‌های جامعه بپردازند. بیکاری یا شغل نامناسب و درآمد ناکافی در نگاه اول عامل مهمی برای روی نیاوردن و واپس‌زدگی ازدواج است. انجام دادن اقدامات زیربنایی همچون بهبود وضعیت تولید و اشتغال، آموزش‌های لازم برای یادگیری مهارت و ایجاد کسب و کار همانند دوره های قدیمتر از سوی خانواده، مدارس و دانشگاهها مهم است.
وی اظهارکرد: ترویج فرهنگ ازدواج ساده و آسان یکی از الگوهای موفق برای ترغیب جوانان به ازدواج است. اکثر جوانان به دلیل هزینه های سنگین و سنت‌های خانوادگی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن از ازدواج گریزانند. الگوی ازدواجهای آسان به گونه ای نه چندان مطلوب از جمله خانواده های تحت پوشش سازمانهای حمایتی یا ازدواجهای صوری دانشجویی معرفی شده اند و نتوانسته اند به عنوان الگوی غالب در جامعه جای بگیرد.
ابراهیمی تأکید کرد: توصیه می گردد برای بهبود شرایط، سایر مسائل و مشکلات قشر جوان مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این گروه به عنوان نیروی کارآمد و پرتوان بالفعل می بایست عهده دار مسئولیت‌های کشور گردند. چه بسا شناخت و توجه به خصوصیات و مسائل آنان، زمینه سازندگی و پویایی بیشتر این قشر را فراهم می سازد و به موازات عدم توجه به نیازها و مشکلات جوانان، بازتابهای ناخوشایندی را برای خود، خانواده و جامعه شان در برخواهد داشت. بنابراین بهتر است به تحقیقات گسترده تری در مورد مسائل جوانان و روشهای رفع مشکلات آنان پرداخته شود.
گفت وگو از پوست چیان
