به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه،حجت الاسلام والمسلمین محمدهادی یوسفی غروی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در نشست علمی که به مناسبت چهلمین روز ارتحال آیت الله سیدمحمدمهدی موسوی الخرسان از سوی دبیرخانه کنگره امناءالرسل در سالن همایش مجمع جهانی اهل بیت(ع) برگزار شد، در سخنانی با اشاره به تاریخچه خاندان آل خرسان اظهارکرد: مرحوم آیت الله سید محمد مهدی موسوی خرسان نجفی فرزند مرحوم آیت الله آقا سید حسن موسوی خرسان نجفی است. پدر ایشان از شاگردان فاضل مرحوم آیت الله سید هادی شیرازی بود که کتاب های تهذیب و استبصار مرحوم شیخ طوسی را تحقیق کرد و این دو کتاب با تحقیق مرحوم آیت الله سید حسن خرسان چاپ شده و در دسترس است.

وی افزود: مرحوم آیت الله سید حسن خرسان پیشنماز مسجد شیخ انصاری شهر نجف اشرف معروف به مسجد ترک ها بود. زمانی که مرحوم امام خمینی(ره) به نجف تبعید شدند، ایشان نماز جماعت خودشان را در این مسجد آغاز کردند و پس از خروج امام راحل از عراق، امامت نماز جماعت در مسجد شیخ انصاری به مرحوم آیت الله سیدمحمد مهدی خرسان منتقل شد.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی ادامه داد: همان طوری که مرحوم آیت الله سید حسن خرسان با تحقیق کتاب ها سر و کار داشت، فرزند ایشان مرحوم آیت الله سیدمحمد مهدی خرسان نیز وارد میدان تحقیق کتاب ها به خصوص کتاب های برجسته علمای پیشین وارد شد و این کار را به درخواست مرحوم حاج کاظم تبریزی ناشر معروف کتاب های علمای نجف و صاحب چاپخانه و کتابخانه حیدریه نجف انجام داد. مرحوم حاج کاظم تبریزی در ادامه در زمان اخراج ایرانی تبارها از عراق مجبور به ترک نجف اشرف شد و به قم آمد و در این شهر انتشاراتی به نام منشورات سید شریف رضی در پاساژ حضرت صاحب الزمان(عج) راه اندازی کرد و بسیاری از کتاب های علمای شیعه توسط این انتشارات به چاپ رسید.

وی بیان کرد: سپس مرحوم آیت الله سید محمد مهدی خرسان متصدی مقدمات علمی کتاب های علمای شیعه شد، مقدمات ایشان با مقدمات بسیاری از کتاب هایی که در گذشته چاپ شده بود، تفاوت داشت و آن مقدمات به سطح و محتوای علمی مقدمات مرحوم آیت الله سید محمد مهدی موسوی خرسان نمی رسید. مثلا کتاب الاعلام و رای مرحوم شیخ تبریزی قبلا هم در ایران و هم در عراق با مقدمات دیگران چاپ شده بود، اما وقتی این کتاب با مقدمه مرحوم آیت الله سید محمد مهدی خرسان چاپ شد، تفاوت شایان ذکری بین مقدمات این محقق برجسته و مقدمات علمی دیگران مشخص بود و لذا من خیلی از اوقات تلاش می کردم که در صورت امکان کتاب هایی که با مقدمات علمی و تحقیقی مرحوم آیت الله سیدمحمدمهدی خرسان چاپ شده بود را به دست بیاورم.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به خاطراتی، اظهار کرد: در ایام فاطمیه که پدر مرحوم آیت الله الخرسان مجلسی در منزل داشتند که از مجالس گرم فاطمیه در نجف بود. خطیب مجلس هم مرحوم آیت الله سید جواد شبّر بود. در این جلسه، علما و فضلای نجف اشرف شرکت داشتند. من هم آن زمان طلبه جوانی بودم که بیشتر با مرحوم ابوی در آن مجلس شرکت می کردم و مرحوم ابوی آیت الله الخرسان از طبقه فضلای تلامذه مرحوم آیت الله آسید عبدالهادی شیرازی بود. دوکتاب بزرگ مرحوم شیخ طوسی را ایشان تحقیق کرده است به علاوه «من لایحضره الفقیه» و «استبصار» و «تهذیب» را تحقیق کرده است. تحقیقی که فعلا در حوزه تدریس می شود، تحقیق مرحوم سید حسن خرسان است. سمت تحقیق کتب به دو فرزندش – سیدمحمدرضا و سیدمحمدمهدی خرسان- منتقل شد و عمده آثار مرحوم سید محمدمهدی خرسان در تحقیق کتب و تقدیم مقدمات کتب منتشر شده است.

وی افزود: دو کتاب از میان کل آثار مرحوم آیت الله سیدمحمدمهدی الخرسان بیشتر ظهور و بروز دارد؛ یکی کتاب ۲۵ جلدی «ابن عباس حبر الامة و ترجمان القرآن» و کتاب «المحسن السبط مولود ام سقط» که تنها کتاب وسیع در مورد حضرت محسن (ع) است که در ۵۰۰ صفحه منتشر شده است.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی گفت: درباره کتاب «ابن عباس حبر الامة و ترجمان القرآن» است، کتاب و فراخوان مقالاتی کرده بودند و بنده مقاله ای در این زمینه نوشته بودم. موسوعه تاریخ اسلامی که در حال تالیف ان بودم؛ ۳ جلد اول آن پا به پای نزول قران کریم است. به سوره والعادیات که رسیدم چون مبنای کارم را کتاب تمهید مرحوم آیت الله معرفت قرار داده بودم، با استناد به تحقیقات ایشان اکتفا کرده و آن را «مکی» نوشته بودم تا رسیدم به کتاب مرحوم الخرسان رسیدم و ادله ایشان درباب مدنی بودن سوره را دیدم و قانع شدم لذا این بخش از کتاب را که مربوط به «مکی» بودن سوره والعادیات بود را تغییر دادم و در چاپ بعدی منتشر شد.

وی ادامه داد: در سفری که به نجف اشرف رفتم، خدمت آیت الله خرسان رسیدم، معلوم شد که کسی این مطلب را به ایشان رسانده بود. تبسمی کرد و اظهار خوشایندی کردند.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی بیان کرد: ایشان در کتاب سه جلدی «علی امام البرره» که شرح منظومه مرحوم آیت الله خویی درمورد امیرالمومنین (ع) بود، آیت الله خویی حدود ۷۰ بیت به صورت مثنوی درباره امام علی (ع) گفته بودند. از جمله نظراتی که آقای خرسان در این کتاب دارد، مربوط به اعزام امام علی (ع) به یمن است که با قرائنی به اینجا رسیده که یک سفر نبوده بلکه در چهار سفر بوده است.

وی افزود: در کتاب «المحسن السبط مولود ام سقط» در ۱۰ صفحه راجع به دفع شک و شبهه و تردید در صحت نسبت کتاب تاریخ الخلفای ابن قتیبه دینوری تحقیق کردند، با این توضیح که چون مقداری در اخبار سقیفه به این کتاب استناد می شده، عده ای به صورت عمدی در این مورد تشکیک کردند. مرحوم آیت الله خرسان در انتهای کتاب خود توجه کردند که از صحت نسبت این کتاب به ابن قتیبه دفاع کنند. این کتاب در قم به دست من رسید و آن را به مرحوم آقای پیشوایی نشان دادم و ایشان هم قانع شد.

۳۱۳/۱۷