به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، همایش ملی «علامه ذوفنون، سالک توحیدی آیت‌الله حسن‌زاده آملی (ره)» با حضور اهالی حوزه و دانشگاه در سالن شیخ مفید دانشگاه قم برگزار شد.
آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور طی سخنانی در این مراسم، خطبه ۲۲۲ نهج‌البلاغه که موضوع آن راهنمایان راه حق است را قرائت کرد.
وی با تأکید بر عبارت «الأدلة فی الفلوات» که به معنای راهنمایان صحراهای بی آب و علف است، گفت: در منظر الهی و معنوی، همه عالَم فلوات است، مگر اینکه انوار خدا بتابد و انسان‌های بزرگ و برومند و هدایت‌گر باشند.
آیت‌الله اعرافی با تاکید بر اینکه انسان‌های اهل ذکر «ادلة فی فلوات» هستند، افزود: تجلی ذکر خدا در درون فرد او را دلیل فلوات می‌کند و این بزرگان، مبدل به چراغ‌های روی زمین و راهنمایان گره‌گشای عقده‌های ذهنی و فکری دیگران می‌شوند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور، علامه حسن‌زاده آملی (ره) را جزو این انسان‌های بزرگ برشمرد و گفت: ما در بزرگداشت چهره‌ای سخن می‌گوییم و عرض ادب می‌کنیم که در این مسیرِ آسمانی، قدم برداشت و دلیل فلوات و راهنمای مشتاقان پیمودن مسیر الی الله بود.
آیت‌الله اعرافی همچنین در راستای آشنایی نسل جدید حوزه، دانشگاه و جامعه با شخصیت علامه حسن‌زاده آملی (ره)، به ارائه ۱۰ نکته و ویژگی از شخصیت علامه پرداخت که به گفته وی هر کدام از آنها جمع اضداد است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور عنوان کرد: یکی از قواعد مهم در انسان‌شناسی این است که هرچه انسان به قله‌های کمال نزدیک شود بسیاری از دوگانه‌ها و اضداد در او سازگارتر می‌شود.
وی افزود: بسیاری از امور در سطوح پایین، شکل متضاد و ناهمخوان و غیر قابل جمع دارند، اما انسان هرچه در مسیر کمال گام بردارد، سعه وجودی او موجب حل شدن تضادها در سراسر وجودش در راستای حرکت به سمت کمال می‌شود.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه انسان کامل، جامع اضداد است همانطور که در شأن حضرت علی (ع) آمده است، افزود: علامه حسن زاده آملی (ره) به عنوان چهره برجسته عصر ما در وجودش مجموعه‌ای از اموری که همه جا به راحتی قابل جمع نیست جمع بود و این تجمع از او انسان برجسته و قابل تأسی به وجود آورده بود.
نکته اول: جمع متن‌خوانی و جامعیت فکری
وی عنوان کرد: علامه حسن زاده آملی (ره) فوق‌العاده بر متون کلاسیک فلسفی، عرفانی، تفسیری و تراث تاریخی مسلط بوده و یک متن‌شناس بسیار مُحرِّز بود بگونه‌ای که وقتی صفحه‌ای ارائه می‌کرد، ده‌ها نکته ظریف متن‌شناسی ارائه می‌نمود که نمونه آن تصحیح‌های متعدد و دقیق ایشان است.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه متن‌خوانی یک فضلیت است، اما اگر کسی در آن یک‌سویه پیش برود او را از عمق فکری باز می‌دارد، گفت: متن‌خوانی و نکته سنجی‌های دقیق تراث تاریخی از یک سو و از سوی دیگر اندیشه‌ورزی و جامعیت فکری در وجود علامه حسن‌زاده آملی (ره) جمع شده بود.
وی با تاکید بر اینکه این تجمیع همیشه رخ نمی‌دهد کما اینکه بسیاری‌ها به دلیل نکته‌سنجی متن از اندیشه عمیق فکری باز می‌مانند، افزود: یکی از امتیازات ویژه علامه احاطه بر تراث حوزه‌های علمیه است. او هر جلسه ده‌ها نکته دقیق از تراث و متن و نکته‌سنجی داشت و در عین حال بر محتوا و مسئله مسلط بود.
نکته دوم: استاد دیدگی زیاد در عین استقلال فکری
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه گاهی افراد، زیاد استاد می‌بینند و مقهور اساتید می‌شوند و استقلال فکری‌شان را از دست می‌دهند و گاهی نیز استقلال فکری‌شان به دلیل استاد ندیدگی در مسیر درست قرار نمی‌گیرد، گفت: اما استاد دیدگی در وجود علامه حسن‌زاده آملی (ره) در اوج بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به اینکه علامه با صبوری فراوان محضر همه اساتید بزرگ را درک کرده بود، گفت: حوصله و صبوری درک محضر اساتید، آفاق بزرگی برای ما باز می‌کند و برای همه محصلان الگو بوده و یک سنت مهم در تعلیم و تعلم حوزوی است.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: البته استقلال فکری علامه حسن‌زاده آملی (ره) کاملا محتاطانه و متواضعانه بود.
نکته سوم: تالیف فراوان همزمان با تدریس فراوان
وی با تاکید بر اینکه عموما کسانی که مَمحَّض در تدریس هستند فرصت نمی‌کنند زیاد بنویسند، گفت: گاهی دو موضوع تالیف و تدریس در انسان‌های بزرگ جمع می‌شود. علامه حسن‌زاده آملی (ره) نیز از سویی شاگردان فراوان داشت و از سویی حائز تالیفات گسترده و عمیق بود.
نکته چهارم: جمع بین نظر و عمل
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه نظر و عمل در وجود بعضی افراد در تضاد با هم است، گفت: تجمیع نظر و عمل، بویژه در مرزهای بالا کار دشواری است، اما علامه حسن‌زاده آملی (ره) ضمن اینکه در قله دانش بود اما تمام وجودش تحت مدیریت درونی بود.
نکته پنجم: جمع میان عقل و شهود و دین
مدیر حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: علامه حسن‌زاده آملی (ره) عقل و شهود و دین را سه منهج و راه به یک حقیقت متعالی به شمار می‌آورد و جزو اعتقاداتش بود. او تعقل و تعبد را دو بال مکمل می‌دانست و مناهج شهود و نظر و اجتهاد در متون دینی را قابل جمع و انسجام می‌دانست.
نکته ششم: تنوع و تکثر مطالعات و حوزه‌های دانشی
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه ما همواره به وجود علمای جامع نیازمندیم، افزود: این جامعیت در اثر تکثر و پیشرفت علوم کمتر می‌شود، ولی وجود علامه‌های که تنوع علوم در وجودشان مشاهده شود یک افتخار و سند مهم برای فرهنگ یک ملت و نهاد علمی است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به تفاوت جامعیت کشکول‌وار و جامعیت محققانه افزود: تکثر علوم عادی و غریب، علوم دینی و دنیوی و ریاضیات و هیئت و جامعیت محققانه و گسترده و عمیق در این علوم از ویژگی‌های علامه بود.
نکته هفتم: جمع تصحیح و تالیف و تحقیق
آیت‌الله اعرافی گفت: کسی می‌تواند آثار کهن را تصحیح کند که در قله‌های دانشی و دارای صبر بسیار باشد. علامه حسن‌زاده آملی (ره) یک مصحح و محقق نیست بلکه یک نظریه‌پرداز و عارف و فیلسوف و مفسر بزرگ بود اما در عین حال به تصحیح دقیق متون می‌پرداخت.
نکته هشتم: جمع میان کار حوزوی و تبلیغ اجتماعی
آیت‌الله اعرافی با تاکید بر اهمیت جمع بین کار حوزوی به شمول تدریس و تحقیق با کار تبلیغ اجتماعی، افزود: علامه یک محقق بوده است. یکی از فصول درخشان در زندگی این طلبه‌ی فاضل و استاد برجسته این بود که اتصال رشته تبلیغ در ادوار زندگی‌اش قطع نشد. هیچگاه ارشاد و هدایت جویندگان را قطع نکرد، همانطور که رشته کار عمیق حوزوی‌اش قطع نشد، در عین حال مبلّغ بود و همواره به تبلیغ می‌رفت.
نکته نهم: جامع ویژگی‌ها و امتیازات حوزه‌های معاصر
آیت‌الله اعرافی، علامه حسن‌زاده آملی(ره) را جامع ویژگی‌ها و امتیازات حوزه‌های معاصر دانست و گفت: ایشان شماعی از حوزه نجف را به واسطه علامه طباطبایی (ره) دریافت و حوزه حکمی بزرگ تهران و غیرمستقیم از حوزه فلسفلی کهن اصفهان و نهایتا با استقرار در قم از کانون حوزه‌های معاصر بهره برد.
نکته دهم: عرفان و انقلاب
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: عرفان علامه حسن‌زاده آملی (ره) عرفان عزلت نبود بلکه عرفان نقش‌آفرینی در عرصه‌های اجتماعی و فداکاری در مسیر انقلاب اسلامی بود.
آیت‌الله اعرافی خاطرنشان کرد: این اقل اقل است که علامه حسن‌زاده آملی (ره) در ده قلمرو، جامع اضداد بود و سطحی از سعه وجودی داشت که دوگانه‌های به ظاهر ناسازگار در دریای شخصیتی او جمع بود و این تجمیع هم به صورت جامع بود.
آیت‌الله اعرافی در بخش پایانی سخنان خود به موضوع صد سالگی بازتأسیس حوزه علمیه قم اشاره کرد و گفت: ما صد سالگی بازتأسیس حوزه را پشت سر گذاشتیم و این مسئله به دلیل ضرورت تکمیل کار یکی دو بار به تأخیر افتاد.
وی با اشاره به اینکه در محصولی که برای گرامیداشت یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم جمع شده است یک بخش آن آثار آیت‌الله حائری مؤسس حوزه علمیه قم است که شامل بیست جلد در حال چاپ است.
آیت‌الله اعرافی گفت: بخش دوم تطورات دانشی حوزه طی صد سال اخیر است که در حدودا سی محور بررسی قرار گرفته که یک محصول ده جلدی است که البته در میانه راه قرار دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: در بخش ظهورات میدانی و نقش آفرینی‌های حوزه علمیه قم قریب به چهل اثر رونمایی خواهد شد.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه مواریث حوزه‌های علمیه دیگر به حوزه علمیه قم منتقل شد، گفت: از نجف بزرگانی از جمله علامه طباطبایی (ره) آمد که هرچند تراث نجف را آورد، اما در فضای قم به یک علامه دیگر و وسیع‌تری از نجف تبدیل شد.
وی افزود: تراث بزرگ تهران که برآمده از اصفهان بودند در حوزه قم جمع شدند و افزوده‌های فراوانی نیز به خود گرفتند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با بیان اینکه قم از سرچشمه‌های گوناگون آب زلال معرفت سیراب شد، گفت: برآیند حوزه علمیه قم امامی شد که جامع علوم و معرفت و حکمت بود. امام خمینی ره در نجف نیز حضور داشت اما صدر و ساقه‌اش همینجا بود.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه تفاوت سلایق و مشارب در حوزه علمیه قم وجود داشته است، گفت: با این حال فضای حوزوی قم کمتر دچار دوقطبی شدید شده است و تقارن منهج حکمی با اجتهادی در آن کاملا مشهود است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به اینکه شخصیت‌های جامعی از قبیل علامه حسن‌زاده آملی (ره) در فضای قم پدیدار شدند، گفت: برخی هم به قله‌های بلند مرجعیت رسیدند که از نوادر روزگار است که امام خمینی (ره) هم قله علم و معرفت را پیمود و هم انقلاب اسلامی را رقم زد و آن را رهبری کرد.
