به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد، هشتمین نشست فعالان هوش مصنوعی و تمدن آینده با محوریت رصد مسائل و زیست بوم هوش مصنوعی در جهان اسلام در محل نمایشگاه‌ بین‌المللی مشهد برگزار شد.

در این رویداد دکتر ابراهیم دانشی‌فر، دکتر تقی‌پور انوری، دکتر طالب‌پور، حجت‌الاسلام واسطی و دکتر انجیدنی به بیان دیدگاه‌های خود درباره چالش‌ها و فرصت‌های موجود در حوزه هوش مصنوعی پرداختند.

نقش زیرساخت‌های محتوایی در ارتقای هوش مصنوعی دینی

در این نشست حجت‌الاسلام واسطی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و هیئت امنای مرکز علوم انسانی دیجیتال نور، به لزوم تقویت زیرساخت‌های محاسباتی، محتوایی، الگوریتمی و مدیریتی در کشور برای بهره‌برداری بهینه از این فناوری پیشرفته اشاره کرد.

وی بر اهمیت ایجاد زیرساخت‌های محاسباتی تأکید کرد و گفت: به دلیل حجم بالای داده‌ها و پیچیدگی‌های مدل‌های هوش مصنوعی، نیاز به محاسبات سنگین و دقیق برای مدل‌سازی پارامترهای مختلف وجود دارد.

حجت‌الاسلام واسطی با اشاره به مشکلات موجود در این زمینه، خاطرنشان کرد: با وجود اساتید برجسته در دانشگاه‌های کشور و نبود زیرساخت‌های محاسباتی مناسب باعث شده تا پژوهشگران مجبور شوند از روش‌های تقلیدی استفاده کنند که این موضوع مانع از پیشرفت و نوآوری در تحقیقات می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به اهمیت زیرساخت محتوایی در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و افزود: تمامی سیستم‌های هوش مصنوعی به داده‌های کلان(Big Data) نیاز دارند و در این میان، تولید و جمع‌آوری داده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

حجت‌الاسلام واسطی بیان داشت: در خصوص مسائل مذهبی، به‌ویژه در حوزه‌های علمیه، باید دقت ویژه‌ای در تعریف و طراحی مسئله و بازنمایی داده‌ها صورت گیرد. چرا که کامپیوترها اطلاعات را به‌طور مستقیم نمی‌فهمند و باید داده‌ها به شکلی بازنمایی شوند که برای سیستم‌های هوش مصنوعی قابل درک و تحلیل باشند.

وی به ضرورت حضور متخصصان دینی در فرآیند طراحی و جمع‌آوری داده‌ها تأکید کرد و اظهار داشت: از مجموع فعالیت‌های مورد نیاز برای طراحی و اجرای الگوریتم‌های هوش مصنوعی، حداقل سه بخش آن باید توسط افرادی که تسلط کامل بر محتوا دارند، انجام شود، چراکه اگر در این بخش‌ها، به‌ویژه در جمع‌آوری داده‌های دینی و مذهبی، حضور نداشته باشیم، دیگر بخش‌ها نیز با مشکلات جدی مواجه خواهند شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بر لزوم طراحی الگوریتم‌های بومی و متناسب با نیازهای داخلی تأکید کرد و گفت: بسیاری از الگوریتم‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌شوند، تقلیدی از دیگر کشورها هستند و این باعث می‌شود که نتایج پژوهش‌ها به‌طور کلی محدود به تفسیر و استفاده از مدل‌های خارجی باشد.

وی تصریح کرد: بدون توسعه الگوریتم‌های بومی، پژوهش‌های ما بیشتر در سطح نظری باقی خواهند ماند و توان اجرایی لازم را نخواهند داشت.

حجت‌الاسلام واسطی همچنین به اهمیت زیرساخت مدیریتی در این فرایند اشاره کرد و گفت: هرچه منابع زیرساختی محاسباتی و محتوایی قوی‌تری در اختیار پژوهشگران قرار گیرد، مدیریت مؤثرتر و بهتری نیز می‌توان داشت.

وی با بیان اینکه باید در تمام این چهار لایه(محاسباتی، محتوایی، الگوریتمی و مدیریتی) اقدامات جدی و هماهنگ صورت گیرد تا کشور بتواند در عرصه هوش مصنوعی پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان ابراز امیدواری کرد که با همکاری و هم‌افزایی همه نهادهای علمی و اجرایی، بتوان در مسیر توسعه هوش مصنوعی گام‌های مؤثری برداشت و در این عرصه به جایگاه‌های بالاتر جهانی دست یافت.

مدیریت نوآورانه مسیر پیشرفت هوش مصنوعی

در ادامه دکتر ابراهیم دانشی‌فر، عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا علیه‌السلام و مدیر فناوری اطلاعات آستان قدس رضوی، به چالش‌های نظام آموزشی کشور در حوزه هوش مصنوعی پرداخت و بر اهمیت توجه به مسائل بومی و اسلامی تاکید کرد.

دانشی‌فر به تبادل نظر با سایر حاضرین در پنل پرداخت و از ضرورت بررسی دقیق وضعیت فعلی نظام آموزشی کشور صحبت کرد.

وی اضافه کرد: دانشگاه‌ها عمدتاً بر الگوبرداری از فناوری‌های غربی تمرکز کرده‌اند و کمتر به تعریف و حل مسائل بومی و اسلامی می‌پردازند، ما باید بدانیم که هوش مصنوعی قرار است چه مسائلی را برای تمدن اسلامی حل کند و این مسائل با یکدیگر چه ارتباط و ترتیبی دارند.

مدیر فناوری اطلاعات آستان قدس رضوی، در ادامه به نقد کمبود تحقیقات نظری در دانشگاه‌های ایران پرداخت و بر ضرورت تمرکز بر توسعه الگوریتم‌ها و مدل‌های جدید اشاره کرد.

دانشی‌فر بیان داشت: برای یک دانشگاه، حرکت به سوی دانش و خلاقیت از اهمیت بالایی برخوردار است و باید تحقیقات نظری به ایجاد تحولات بزرگ در حوزه هایی مانند هوش مصنوعی منجر شود.

وی همچنین بر ناکافی بودن قوانین و زیرساخت‌های اقتصادی برای توسعه هوش مصنوعی در کشور تاکید کرد و به نیاز به تسهیل قوانین و فراهم آوردن زمینه‌های مناسب برای رشد استارتاپ‌های مرتبط با هوش مصنوعی اشاره نمود.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا علیه‌السلام از سیاستگذاران خواست تا با نگاهی جامع و بومی به مسائل هوش مصنوعی بپردازند و از فرصت‌های این فناوری برای تمدن‌سازی در جهان اسلام استفاده کنند.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که با همکاری نهادهای علمی و اجرایی، زمینه برای توسعه بیشتر و بهتر این حوزه فراهم شود.

مسئولیت اجتماعی در عصر هوش مصنوعی

در این نشست علمی دکتر تقی‌پور انوری، رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی کشور در عرصه هوش مصنوعی پرداخت، و اظهار داشت: لایه‌های دانشی هوش مصنوعی شامل موضوعات مهمی مانند یادگیری ماشین و شبکه‌های عصبی است که باید با دقت بیشتری به آنها توجه شود.

وی با اشاره به لزوم نگاه تمدنی به هوش مصنوعی، تأکید کرد که بر اساس دیدگاه‌های مقام معظم رهبری، جمهوری اسلامی ایران باید به عنوان یک قدرت در این عرصه حضور یابد و از رویکرد مصرفی فاصله بگیرد.

رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی هشدار داد که نباید همانند دیگر فناوری‌ها، ورود به حوزه هوش مصنوعی با تاخیر یا کمبود منابع صورت گیرد.

وی به اهمیت زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اشاره کرد و گفت: اگرچه در تولید سخت‌افزارها ممکن است کمی فاصله داشته باشیم، اما در حوزه نرم‌افزار و استعدادهای داخلی ظرفیت‌های فراوانی داریم که باید به خوبی از آنها بهره ببریم.

تقی‌پور همچنین بر ضرورت تدوین چشم‌انداز چابک و اهداف راهبردی در سند ملی هوش مصنوعی تأکید کرد و افزود: تربیت نیروی انسانی و توسعه اقتصاد هوش مصنوعی از الزامات اصلی دستیابی به جایگاه برتر جهانی هستند.

رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بدون ایجاد بازار و اقتصاد مرتبط با هوش مصنوعی، فعالیت‌ها در این حوزه پایدار نخواهد بود.

مسئله حائز اهمیت دیگری که وی به آن اشاره کرد، دسترسی به داده‌های کلان به‌عنوان مواد اولیه هوش مصنوعی است که نیازمند توجه بیشتری خواهد بود.

تقی‌پور در از تلاش‌های مجلس شورای اسلامی برای تصویب قوانین جدید در حوزه داده‌های عمومی و حریم خصوصی و همچنین انتظار تصویب قانون برنامه ملی هوش مصنوعی در شورای عالی فضای مجازی خبر داد، که این امر به زودی اجرایی خواهد شد.

رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی ابراز امیدواری کرد که با همکاری و تلاش همه نهادهای مسئول، فاصله کشور با پیشرفت‌های جهانی در این زمینه کاسته شود.

مدیریت نوآورانه مسیر پیشرفت هوش مصنوعی

دکتر طالب‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و موسس پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن، به تفصیل و لزوم ایجاد زیرساخت‌های قوی در زمینه‌های محاسباتی، محتوایی و الگوریتمی برای پیشرفت این حوزه اشاره کرد.

وی به اهمیت زیرساخت محاسباتی در توسعه هوش مصنوعی پرداخت، و توضیح داد: به‌دلیل حجم بالای داده‌ها و مدل‌های پیچیده مورد نیاز در این حوزه، انجام محاسبات گسترده و دقیق امری ضروری است.

طالب‌پور افزود: بسیاری از تحقیقات در کشور به دلیل کمبود این زیرساخت‌ها دچار مشکلاتی از قبیل تقلید از مدل‌های موجود و عدم توانایی در اجرای مدل‌های پیچیده شده‌اند.

وی بر اهمیت زیرساخت محتوایی تأکید کرد و افزود: سیستم‌های هوش مصنوعی همواره بر مبنای داده‌ها عمل می‌کنند و در این میان، تولید و جمع‌آوری داده‌های دقیق و مرتبط با موضوعات خاص مانند مسائل مذهبی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مؤسس پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن ادامه داد: باید افراد متخصص در زمینه محتوای دینی و مذهبی در فرآیند جمع‌آوری و بازنمایی داده‌ها نقش داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که اطلاعات جمع‌آوری شده با دقت و صحت کامل برای تحلیل‌های بعدی استفاده می‌شود.

طالب‌پور سپس به زیرساخت الگوریتم‌ها پرداخت و تأکید کرد: در بسیاری از موارد، الگوریتم‌های مورد استفاده در کشور تنها الگوریتم‌های تقلیدی هستند و نیاز به طراحی الگوریتم‌های بومی و مبتنی بر ظرفیت‌های داخلی کشور احساس می‌شود.

وی همچنین به ضعف در اجرای ایده‌ها و مدل‌های بومی به دلیل مشکلات زیرساختی اشاره کرد که موجب می‌شود پژوهش‌های داخلی اغلب در سطح نظری باقی بمانند.

موسس پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن بر لزوم توجه به زیرساخت مدیریتی تأکید کرد و افزود: در هر چهار حوزه محاسباتی، محتوایی، الگوریتمی و مدیریتی باید اقدامات جدی و هم‌افزایی صورت گیرد تا کشور بتواند در زمینه هوش مصنوعی به جایگاه مطلوب خود برسد.

طالب‌پور همچنین بر اهمیت همکاری و همفکری میان پژوهشگران، دانشگاه‌ها و نهادهای دولتی در این راستا تأکید نمود و ابراز امیدواری کرد که با همت جمعی، موانع موجود برطرف شود و ایران بتواند در حوزه هوش مصنوعی در سطح جهانی مطرح شود.

مدیریت نوآورانه مسیر پیشرفت هوش مصنوعی

دکتر انجیدنی، مدیرعامل شرکت توسعه سامان و موسس ویراستی و گپ، در زمینه فلسفه فناوری و هوش مصنوعی به تحلیل تفاوت‌های اساسی در رویکردهای توحیدی و سرمایه‌داری در تولید علم و فناوری پرداخت.

وی با اشاره به ریشه‌های فلسفه علم و فناوری، اظهار داشت: فناوری‌ها با توجه به منابع ایجادشان می‌توانند به دو گروه اصلی نظام‌های توحیدی و نظام‌های سرمایه‌داری تقسیم شوند.

مدیرعامل شرکت توسعه سامان نقد خود را بر نظام سرمایه‌داری متمرکز کرد و توضیح داد: در این نظام، همه چیز اعم از انسان، طبیعت و فناوری در خدمت سرمایه‌گذاری و منافع مالک است.

وی با بیان اینکه در این نظام، تأکید بر تولید ابزار و فرهنگی است که بیشترین سود را برای سرمایه‌گذار فراهم کند، به مثال‌هایی چون مالک پلتفرم‌های دیجیتال اشاره کرد که در این نظام، تنها آنان به‌عنوان اعضای واقعی صنعت فناوری شناخته می‌شوند، نه کاربران و تولیدکنندگان محتوا.

انجیدنی، همچنین به نقش فناوری و به‌ویژه هوش مصنوعی در این مدل اشاره کرد و گفت: در نظام سرمایه‌داری، بسیاری از فناوری‌ها مانند هوش مصنوعی ممکن است به‌عنوان ابزار کنترل و تصمیم‌گیری به جای انسان‌ها طراحی شوند، که این مسئله می‌تواند موجب کاهش قدرت تفکر و تصمیم‌گیری انسانی شود.

مدیرعامل شرکت توسعه سامان تأکید کرد: ما نیاز داریم تا به تفکر درباره فلسفه وجودی فناوری‌ها و تأثیرات آنها بپردازیم و به جای اینکه تنها به عنوان بخشی از یک نظام، ابزارهایی بسازیم، به بازنگری در اهداف و فلسفه ایجاد فناوری پرداخته شود تا به صورت مؤثر در خدمت پیشرفت و تعالی انسان عمل کند.

انجیدنی گفت: این موضوع نیازمند تحقیق و تفکر جدی است و امیدوارم که در آینده بتوان با همکاری اندیشمندان اسلامی، به توسعه مدل‌های فناوری که با ارزش‌های توحیدی همسو هستند، پرداخت.