به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام و المسلمین سید حسن شبیری زنجانی رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم در رویداد مسأله‌محور هوش مصنوعی با عنوان «مالکیت کلان داده‌ها»، که به همت ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه و بنیاد شیخ انصاری در سالن امام خمینی (ره) مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام قم برگزار شد، در ابتدا به ابعاد حقوقی مالکیت کلان داده‌ها و ارتباط آن با هوش مصنوعی و حقوق به‌ویژه مالکیت فکری پرداخت و بیان کرد: این جلسه بیشتر در جهت طرح بحث و ارائه جرقه‌ای برای ادامه بررسی‌ها است.

نیاز به نظام حقوقی جدید برای مالکیت فکری در عصر هوش مصنوعی

وی با اشاره به عقب‌ماندگی در بحث فقهی و حقوقی درباره هوش مصنوعی و کلان داده‌ها، بیان کرد: در کشورهای غربی نیز این موضوع به‌طور کامل کار نشده است. به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی هنوز نتواسته‌اند به نتیجه‌ای قطعی در زمینه حقوق مالکیت برسند.

حجت‌الاسلام والمسلمین شبیری زنجانی به ضرورت ایجاد یک نظام جدید در حقوق مالکیت فکری در ارتباط با هوش مصنوعی اشاره کرد و اظهار داشت: باید یک سیستم بدیل برای حمایت از آثار تولیدی توسط هوش مصنوعی ایجاد شود. این بحث نیازمند شناخت دقیق از ویژگی‌ها و چالش‌های کلان داده‌ها است.

وی اظهار کرد: کشورهای مختلف برای حقوق مالکیت فکری مبانی متفاوتی دارند، از جمله آمریکا که مبنای سودگرایی دارد و کشورهای فرانسه و آلمان که به حقوق شخصیت تکیه دارند، اما ایران هنوز مبنای مشخصی در این زمینه ندارد و این وظیفه حوزه‌های علمیه است که مبنای فقهی و حقوقی برای نظام مالکیت فکری اسلامی و ایرانی تعیین کنند.

ضرورت ایجاد نظام حقوقی جدید برای هوش مصنوعی و کلان داده‌ها در ایران

حجت‌الاسلام و المسلمین شبیری زنجانی بر اهمیت شناسایی دقیق زیرشاخه‌های مختلف نظام‌های حقوقی به‌ویژه حقوق قراردادی و چالش‌های موجود در این زمینه تأکید کرد.

وی گفت: هوش مصنوعی می‌تواند در تحلیل و پردازش اطلاعات به نتایج بهتری برسد و حتی در برخی موارد می‌تواند مقدم بر انسان در کشف واقع باشد.

حجت‌الاسلام و المسلمین شبیری زنجانی ابراز داشت: در زمینه حقوق مالکیت فکری و هوش مصنوعی لازم است که یک نظام حقوقی جدید ایجاد شود که بتواند ویژگی‌های منحصر به فرد هوش مصنوعی و کلان داده‌ها را در نظر بگیرد.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم گفت: باید با شناخت دقیق ویژگی‌ها و اوصاف کلان داده‌ها بتوانیم آنها را در چارچوب قوانین موجود قرار دهیم. به‌ویژه اینکه داده‌ها ویژگی‌هایی دارند که ممکن است در مقابل حقوق مالکیت فکری به چالش کشیده شوند، چراکه ممکن است این داده‌ها به‌طور مداوم به‌روزرسانی شوند و هیچ‌گاه به پایان نرسند.

لزوم تجدیدنظر در نظام حقوقی ایران برای تطبیق با چالش‌های هوش مصنوعی

وی در این زمینه همچنین به ضرورت تجدیدنظر در نظام‌های موجود حقوقی اشاره کرد و افزود: تنها با شناخت دقیق و تخصصی زیرشاخه‌های حقوقی می‌توان به حل چالش‌های موجود در این زمینه پرداخت.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم تأکید کرد که این مسائل به‌ویژه در نظام حقوقی ایران که ریشه در فقه دارد، نیازمند یک نگاه تخصصی و مبنایی است که تنها از سوی حوزه‌های علمیه می‌تواند فراهم شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین شبیری زنجانی به اهمیت تعامل و همکاری میان حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در زمینه‌های فقهی و حقوقی اشاره کرد و گفت: برای رسیدن به یک نتیجه عملی و مؤثر لازم است که این دو حوزه به‌طور مشترک بر اساس مبانی فقهی و حقوقی جدید به تدوین چارچوب‌های قانونی برای هوش مصنوعی و کلان داده‌ها بپردازند.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم همچنین به چالش‌های پیش روی کشورها و نظام‌های حقوقی مختلف در تطبیق قوانین موجود با پیشرفت‌های سریع تکنولوژیکی اشاره کرد و خواستار توجه بیشتر به این موضوع در حوزه‌های علمی و پژوهشی شد. در این راستا، همکاری‌های بین‌المللی و تبادل تجربیات میان کشورهای مختلف می‌تواند به تسریع روند رسیدن به یک نظام حقوقی جامع و کارآمد کمک کند.

حجت‌الاسلام و المسلمین شبیری زنجانی گفت: برای شکل‌گیری یک نظام حقوقی مؤثر در خصوص هوش مصنوعی و کلان داده‌ها نیاز به تدابیر جدی و قوانین مشخص وجود دارد.

وی با بیان اینکه داده‌ها به‌عنوان یک دارایی فکری ارزشمند باید در چارچوب یک نظام حقوقی روشن و مشخص قرار گیرند، گفت: امروز با یک فضای نوآورانه روبه‌رو هستیم که در آن حمایت از اطلاعات دیجیتال باید در اولویت قرار گیرد.

نیاز به رویکرد بومی و اسلامی در حقوق داده‌ها و هوش مصنوعی

حجت‌الاسلام و المسلمین شبیری زنجانی در ادامه به بررسی دو رویکرد "کپی رایت" و "کپی لفت" در رابطه با داده‌ها پرداخت و بیان کرد: کپی رایت به‌عنوان ابزاری برای حفاظت از مالکیت فکری در فضای دیجیتال کاربرد دارد، اما در مواجهه با چالش‌های هوش مصنوعی و کلان داده‌ها ممکن است مشکلاتی به‌وجود آورد. از سوی دیگر کپی لفت که بر دسترسی آزاد به اطلاعات و منابع تأکید دارد، می‌تواند به‌عنوان یک رویکرد جایگزین مطرح شود.

او با طرح این سؤال که چه میزان از داده‌ها باید تحت مالکیت انحصاری قرار گیرد و چه مقدار باید برای استفاده عمومی آزاد باشد، بر لزوم بررسی دقیق این مسائل تأکید کرد.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم در ادامه به کمبود درک صحیح از مالکیت داده‌ها و هوش مصنوعی در بسیاری از کشورهای غربی اشاره کرد و ابراز داشت: کشورهای پیشرو مانند انگلستان که نخستین گام‌ها را برای تطبیق قوانین خود با فناوری‌های نوین برداشته‌اند، با این حال، هنوز هیچ چارچوب حقوقی جهانی و مشخصی برای مالکیت داده‌ها وجود ندارد.

وی افزود: ایران نیز برای مواجهه با این چالش‌ها به یک رویکرد بومی و اسلامی نیاز دارد تا مبنای جدیدی برای حمایت از مالکیت فکری و داده‌ها در کشور ایجاد شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین شبیری زنجانی در ادامه بر اهمیت هم‌افزایی بین دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه تأکید کرد و گفت: حل این چالش‌ها تنها از طریق همکاری‌های بین‌المللی و تعامل میان رشته‌های مختلف علمی و دینی امکان‌پذیر است. باید با تحقیقات و پژوهش‌های مشترک، راهکارهایی مؤثر برای حل مشکلات حقوقی پیش‌روی هوش مصنوعی و کلان داده‌ها ارائه دهیم.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم در پایان سخنان خود با اشاره به تحولات سریع در زمینه هوش مصنوعی، بر ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی‌های دقیق میان متخصصین مختلف برای پیشگیری از مشکلات حقوقی و اجتماعی ناشی از این فناوری‌ها تأکید کرد.

انتهای پیام