خبرگزاری«حوزه» بخش دهم سلسله یادداشت های روند تحصیلی در حوزه را به قلم حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مروجی طبسی منتشر می کند.

* دروس عمومی

علوم حدیث

علمی که با آن، اقوال، تقاریر و افعال پیغمبر (ص) و امام (ع) شناخته می شود. به تعبیری دیگر به مجموعه «دانش های مؤثر در أخذ و فهم حدیث» علوم حدیث گفته می شود.

موضوع این علم «سند و متن» حدیث و هدف از آن «شناخت حدیث صحیح و معتمد، فهم معنا و مقصود اصلی آن» است.

شاخه های اصلی علوم حدیث شامل: الف) علم رجال، ب) علم درایه، علم فقه الحدیث، د) علم تاریخ حدیث، می باشد.

دانش کلام

دانش کلام، علمی است که عقاید اسلامی، یعنی آن چه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت، را با استدلال توضیح می دهد و از آن ها دفاع می نماید. از این رو باید علم کلام را «مرزبان دارالإسلام» دانست که از مرزهای جغرافیای فکری و اعتقادی سرزمین اسلامی حراست می کند.

علم کلام از جهت مقدماتی که در استدلال های خود به کار می برد، دارای دو بخش است:

الف) کلام عقلی: مقدمات آن فقط از عقل گرفته شده است؛ مانند توحید و نبوت عامه. اثبات این گونه مسایل نیازمند استدلال های عقلی است و استناد به نقل (کتاب و سنت) کافی نیست.

ب) کلام نقلی: اثبات مسایل آن به کمک نقل کافی است؛ مانند مباحث مربوط به امامت یا بسیاری از مسایل مربوط به معاد.

شایسته است این نکته را نیز یادآوری نماییم که در سده اخیر اصطلاحی نو با عنوان «کلام جدید» در مباحث کلامی رواج یافته است. تفسیر رایجی که از این اصطلاح نوظهور عرضه شده، «مسایل جدید کلامی» است. با این بیان که در گذشته مباحث کلامی، بیشتر در حوزۀ خداشناسی و معادشناسی بوده است؛ اما امروزه بیشتر مسایل آن در قلمرو انسان شناسی و دین شناسی مطرح می گردد.

موضوعاتی چون علم و دین، عقل و دین، انتظار از دین، روان شناسی و جامعه شناسی دین، معرفت دینی، کارکردهای دین، پلورالیسم دینی، تجربۀ دینی و مانند آن، همه از مسایل جدید در علم کلام به شمار می رود.