به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب «آن مرد آسمانی» با موضوع «خاطره هایی از زندگی فیلسوف بزرگ قرن، آیت الله علامه طباطبائی (ره)» به قلم مرتضی نظری به رشته تحریر درآمده که بخش هایی از این کتاب را در شماره های گوناگون برای آشنایی بهتر و بیشتر با صاحب تفسیر المیزان تقدیم نگاه شما خوبان خواهیم کرد.
مقدمه: نگاهی به زندگی آن مرد آسمانی
استاد علامه سید محمد حسین طباطبایی در ۲۹ ماه ذی الحجه سال ۱۳۲۱ ه. ق در تبریز چشم به جهان گشود و پس از هشتاد سال و هیجده روز تلاش و زندگی پر بار، روز یکشنبه، ۱۸ محرم سال ۱۴۰۲ ه. ق (برابر ۲۴ آبان سال ۱۳۶۰) رحلت کرد.
او در پی سال ها تلاش خستگی ناپذیر، توانست آثار ارزنده ای از خویش به یادگار بگذارد؛ شخصیت های علمی بسیاری را پرورش دهد؛ و تحولات بزرگی در عرصه علوم الهی پدید آورد. هم اکنون آرامگاه او در قسمت بالای سر حرم حضرت معصومه (علیها السلام) در شهر مقدس قم، نزدیک آرامگاه آیت الله خوانساری، زیارتگاه مشتاقان و شیفتگان علم و دانش است.
علامه در همان اوان کودکی، پدر و مادر خود را از دست داد، و به این ترتیب از مهر مادری دلسوز و پدری متقی محروم شد.
پس از این واقعه او به همراه برادرش (محمد حسن) راهی مکتب شد و توانست در مدت پنج سال، کتاب های متداول آن روز (یعنی قرآن کریم، گلستان، بوستان، اخلاق مصور، تاریخ معجم، ارشاد الحساب مرحوم فیوضات و نصاب الصبیان و ...) را فرا گیرد و آن گاه به خواندن صرف، نحو، معانی و بیان بپردازد.
او مقدمات را نزد شیخ محمد علی سرابی و سطوح عالی در فقه، اصول، فلسفه و کلام را نزد اساتید آن سامان آموخت و خط را از استاد میرزا علی نقی که از بستگانش بود، فرا گرفت و در مدت هشت سال کتاب های دوره سطح را به اتمام رساند.
علاقه شدید علامه به تحصیل علوم الهی باعث شد به نجف که در آن روز، مرکز بزرگ شیعه به شمار می آمد، هجرت کند.
وی توانست در مدت یازده سال، مدارج بالای علمی و عرفانی را نزد اساتید برجسته ی آن دیار طی کند. در این راستا، مدت هشت سال در دوره های فقه و اصول، نزد مرحوم آیت الله نایینی - که سرآمد اساتید این رشته است - تحصیل کرد و چند سال متوالی نزد فقیه معروف، آقا سید ابوالحسن اصفهانی از حوزه ی فقه او بهره برد و یک دوره اصول و ابوابی از فقه را نزد سالک و عارف عصر، آیت الله شیخ محمد حسین اصفهانی فرا گرفت.
علامه، همواره از اساتیدش به نیکی یاد می کرد و بیشتر مراتب علمی خود را مرهون آیت الله شیخ محمد حسین اصفهانی می دانست.
علامه، فلسفه را نزد سید حسین بادکوبه ای (۱۲۹۳- ۱۳۵۸ ه -ق) آموخت و ریاضیات عالی را نزد سید ابوالقاسم خوانساری که از ریاضی دانان متبحر عصر خود بود، فرا گرفت؛ در علم رجال، از محضر آیت الله حجت بهره برد، و در بُعد عرفان و حکمت عملی از محضر حاج میرزا علی آقا قاضی که از بستگان او به شمار می رفت، خرمن ها چید. لازم به گفتن است که مرحوم قاضی از شخصیت های عرفانی بزرگ آن عصر به شمار می رفت.
او در دوره خود، یگانه استاد اخلاق و سیر و سلوک در حوزه ی نجف بود. علامه طباطبایی بسیار به او عشق می ورزید و می گفت: «ما هر چه در این مورد (سیر و سلوک) داریم، از مرحوم قاضی داریم. چه آن را که در حیاتش از او تعلیم گرفتیم و از محضرش استفاده کردیم و چه طریقی که خودمان داریم از مرحوم قاضی گرفته ایم».
علامه در سال ۱۳۱۴ در اثر گرفتاری بسیاری که در امر معاش گریبانگیرش شد، به زادگاهش بازگشت و این همان ده سال از دوران سخت و مشقت بار زندگی او است که مجبور شد این مدت طولانی را به کشاورزی بگذراند.
در این دوره، با ظهور فرقه دموکرات و تسلط آنان بر آذربایجان، در سال ۱۳۲۴، و با حمایت هایی که شوروی سابق از این فرقه می کرد، منطقه دستخوش ناامنی شد و از این رو، علامه تصمیم گرفت به قم مهاجرت کند. پس در سال ۱۳۲۵، از زادگاه خود کوچ کرد و در آن سامان، فعالیت های علمی و تحقیقی خویش را از سر گرفت.
علامه، حافظه ای عجیب داشت، مطالب گوناگون علمی را به خاطر می سپرد و در عین حال نسبت به مسایل عادی چندان توجهی نداشت. (۱)
آثار علمی علامه طباطبایی:
علامه بیش از ۳۰ کتاب در زمینه های گوناگون و مقاله های بسیاری تألیف کرده است که ما برخی از معروفترین آن ها را می آوریم:
۱. تفسیر المیزان که شامل ۲۰ جلد به زبان عربی است، و در ۴۰ جلد به فارسی ترجمه شده است.
۲. اصول فلسفه و روش رئالیسم
۳. مصاحبات با استاد کربن فرانسوی
۴. قرآن در اسلام
۵. شیعه در اسلام
۶. بدایة الحکمه
۷. نهایة الحکمه
(دو کتاب اخیر از متون فلسفی بسیار مهم و درسی حوزه های علمیه هستند.)
۸. علی و فلسفه ی الهی
۹. رساله در حکومت اسلامی (۲)
۱۰. خلاصه ی تعالیم اسلام
۱۱. سنن النبی (ص)
پی نوشت ها:
۱- جعفر سبحانی، نظری و گذری بر زندگانی استاد علامه طباطبایی، یادنامه ی مفسر کبیر استاد علامه طباطبایی، ص ۵۰ - ۵۲ و ۵۷ - ۶۰ و ۶۳ - ۶۶.
۲- حسن زاده ی آملی، دورنمایی از اخلاق و رفتار عالم ربانی علامه طباطبایی، همان کتاب ص ۱۱۳- ۱۱۵.
۱۲:۳۶ - ۱۳۹۹/۰۸/۲۴