به گزارش خبرگزاری حوزه، مدیریت همکاری ها و پشتیبانی مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه با همکاری موسسه فرهنگی میراث مشترک ایرانیان و شبه قاره هند اقدام به برگزاری دوره مجازی مطالعات شبه قاره هند کرده که گزارش این دوره مجازی بدین شرح است:
یکی از وظایف اصلی نهادهای فرهنگی بین المللی جمهوری اسلامی ایران، معرفی اسلام، مکتب اهل بیت علیهم السلام به آحاد بشریت و تاثیرگذاری فرهنگی جوامع است که در این میان حوزه های علمیه و حوزویان رسالت اصلی ابلاغ این این پیام را بر عهده دارند.
از سوی دیگر فعال بودن در تحولات فرهنگی و دینی جهان و پاسخ به نیازهای بشر و نیز تعامل و ارتباط، نیازمند شناخت کشورها و آشنایی صحیح با فرهنگ مناطق می باشد که این امر در تصمیم گیری و تبیین برنامه و فعالیت های نهادهای حوزوی از جایگاه بسزایی برخوردار می باشد.
در این میان با توجه به مؤلفه هایی همچون نگاه به همسایگان، بینشی جهان اسلامی و تعامل با ارباب ادیان گوناگون از جمله اموری است که در ارتباط و تعامل فرهنگی بایستی مورد هدف گذاری قرار گیرد.
شبه قاره هند با گستره متنوعی از اقوام، ادیان و مذاهب و همچنین نزدیکی به جمهوری اسلامی و از سوی دیگر سابقه و تاریخچه ارتباطات طولانی مدت فرهنگی مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه را بر آن داشت تا با همکاری موسسه فرهنگی میراث مشترک ایرانیان و شبه قاره هند اقدام به برگزاری دوره مقدماتی مطالعات شبه قاره هند درروز جمعه مورخ ۲۴/ ۵/ ۹۹نماید که در این میان همه‌گیری ویروس کرونا موجب گردید تا این دوره متأثر از اقتضائات جدید دوران کرونا در فضای مجازی برگزار گردد.
در این دوره و کارگاه مجازی، تلاش شده است تا با بهره گیری از اساتید مجرب که همگی در سالیان متمادی نمایندگی بخشی از نظام مقدس جمهوری اسلامی در کشور پهناور هندوستان را برعهده داشتند، ضمن معرفی اجمالی این کشور و جریان های سیاسی، فکری و دینی و اجتماعی هندوستان، فرصت ها و تهدیدات موجود در هندوستان را که ناظر بر موارد مورد علاقه حوزه های علمیه و شیعیان است مورد بررسی قرار داده و در پایان راهکارهای عملی جهت ارتقاء تعاملات حوزویان و حوزه های علمیه مورد بررسی قرار گیرد.
بدین منظور و با آگاهی از این ضرورت راهبردی، اساتید زیر جهت تدریس دعوت گردیدند:
مهندس سیدمهدی نبی زاده سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در هندوستان با موضوع وضعیت سیاسی و اقتصادی در هندوستان و تعامل این کشور با منطقه و ایران
دکتر کریم نجفی برزگر رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی ایران در هندوستان با موضوع تاریخ روابط فرهنگی ایران و شبه قاره هند
حجت الاسلام و المسلمین داود کمیجانی مدیر موسسه بین‌المللی امام هادی علیهم السلام با موضوع وضعیت و جایگاه شیعه و آئین محرم در شبه قاره هند.
دکتر علیرضا قزوه شاعر و معاونت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در هندوستان با موضوع هنر، معماری و زبان و ادب فارسی و مفاخر ایرانی در شبه قاره هند
حجت الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان معاون پژوهشی دانشگاه ادیان و مذاهب و مدیر ویکی شیعه با موضوع جریان شناسی مذاهب اسلامی در شبه قاره
حجت الاسلام و المسلمین سیدمرتضی موسوی نماینده محترم اسبق ولی فقیه در هندوستان با موضوع تاریخ و تحلیل وضعبیت کشمیر،
حجت الاسلام و المسلمین حسینی کوهساری رئیس مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه سخنران پایانی دوره با موضوع ضرورت آشنائی با مناطق راهبردی جهان، چیستی اهمیت شبه قاره هند و فعالیت های مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه.
در ابتدای وبینار جناب آقای علی نجفی برزگر مدیر عامل موسسه فرهنگی میراث مشترک ایرانیان و شبه قاره هند ضمن خوشآمدگویی به اساتید و دانش پژوهان آغاز رسمی دوره را اعلام نمود.
سپس آقای نبی زاده سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در هندوستان به ارائه مطلب پرداختند که اهم مطالب مطروحه وی عبارت است از:
- هند نیاز حیاتی به انرژی طی سالهای آینده دارد و ایران نیز اولین کشور جهان در برخورداری از نفت و گاز محسوب می‌شود و نیاز هند به انرژی می‌تواند ایران را به یکی از شرکای اصلی این کشور تبدیل کند.
- در سالهای اخیر فشارهای غرب و تحریم سبب شده تا روابط با هند کاهش یابد، دور زدن تحریم‌ها برای هند سخت است.
- مراودات با هند از ۲ میلیارد دلار در سال ۸۴ به ۱۷ میلیارد دلار تا قبل از تحریم‌های نفتی رسیده بوده است و بعد از اصلاحات اقتصادی هند در سال ۲۰۰۱، درآمد سرانه این کشور از ۳۲۰ میلیارد دلار به بیش از ۷ هزار و ۵۰۰ دلار رسیده است.
- وی با بیان اینکه رشد اقتصادی کشور هند بعد از سال ۲۰۰۱، همواره بین ۷ تا ۹ درصد در نوسان بوده است. افزود: رشد اقتصادی و صنعتی هند را در قالب سه برنامه بیست‌ساله طراحی شده است. هند در ۲۰ سال تلاش کرد از مرزهای خود در برابر کشور پاکستان و چین حفاظت کند و به استحکام محدوده مرزی و مراودات خود با کشورهای غیر وابسته و عدم تعهد اقدام نماید لذا هند از محورهای اصلی در تشکیل گروه کشورهای غیر تعهد بود که تلاش می‌کرد در برابر سیاست وابستگی بعد از جنگ جهانی دوم ایستادگی کند.
- هند در بیست سال دوم تلاش کرد صنعت و توسعه داخلی خود را قوی کند که در این زمینه اقدامات گسترده و نوینی در صنعت کشاورزی و رسیدن به خودکفایی کامل صورت گرفت و این کشور موفق شد تا به صادرات محصولات بومی خود نائل شود.
- هند در بیست سال سوم با ایجاد ارتباط گسترده با شرق و غرب جهان گستره تعاملات خود را با اغلب کشورهای دنیا افزایش داده و به اصلاح ساختار اقتصادی خودپرداخت و با تقویت بخش خصوصی به موفقیت‌های زیادی رسیده و اکنون تلاش توان زیاد دولت در احداث پالایشگاه‌هاا بزرگ این کشور موفق شد به وضعیتی قابل‌قبول در صنعت و انرژی نائل بیاید.
- هند در بیست سال سوم به‌تدریج از کشورهای عدم تعهد فاصله گرفت و به دنبال ایجاد ارتباطات گسترده جهانی بر مبنای منافع ملی پرداخت و با ایجاد سازمان‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در بیست سال سوم هند توانست صادرات محصولات کشاورزی و صنعتی خود را با جهان را رشد و جهش قابل‌توجهی همراه سازد.
- عدم مهاجرت روستائیان به شهر یکی از ویژگی‌ها و عملکردهای مثبت مدیران هندی که می‌توان با الگو گیری از سیاست‌های حمایتی آنها در زمینه محصولات کشاورزی و دامپروری به تثبیت روستاهای کشور و مهاجرت معکوس کمک کند.
- هند از سال ۲۰۰۱، دو برنامه بلندمدت ۲۵ ساله و ۵۰ ساله را با نگاه‌های کوتاه‌مدت ۵ ساله ترسیم کرده که در قالب آن به مساله انرژی توجه بسیار زیادی شده است و این کشور هم اکنون یکی از بزرگ‌ترین کشورهای اقتصادی است و در سال ۲۰۰۹ ازنظر شاخص‌های توسعه فرانسه را پشت سر گذاشت و امروز پنجمین کشور اقتصادی جهان محسوب می‌شود.
- پیش‌بینی می‌شود هند تا ۲۰۳۰ سومین کشور اقتصادی جهان شود که رسیدن به این جایگاه می‌تواند اثرات سازنده‌ای در منطقه داشته باشد و در مباحث مربوط به کشاورزی، نظامی، صنعتی و هسته‌ای یکی از کشورهای برتر و اثرگذار جهان است.
- هند از ابتدای استقلال با کشورها آسیایی و شرقی ارتباط مستحکمی داشته و وجود چنین نگاهی می‌تواند یکی از ظرفیت‌های مهم ارتباط قوی‌تر با ایران شود
- هند به خاطر قدرت جمعیتی، توسعه و اقتصادی که به وجود آورده در تلاش است تا خود را به‌عنوان یکی از کشورهای دایم شورای امنیت با داشتن حق وتو، وارد کند.
- در مسائل هسته‌ای هندوستان نیز مانند ایران با چالش‌های بین‌المللی و تحریم‌های غربی روبه‌رو است.
- مسائل بانکی مشکل اصلی بین دو کشور است که اخیرا اجازه فعالیت یکی از بانک‌های ایرانی در خاک هندوستان گرفته‌شده است و سیستم تهاتر در هند بسیار قوی است و این کشور همواره از این سیستم در مراودات تجاری خود با کشورهای دیگر بهره برده است. لذا برای افزایش تهاتر با کشور هندوستان باید تضامین بانکی برای واردات و صادرات کالا از طرف ایرانی بهبود یابد.
- تحریم مساله ای است که اثر منفی بر روی مراودات تجاری بین دو کشور گذاشته اما ظرفیت‌های همکاری همچنان بسیار بالا و قابل‌توجه است. به عنوان مثال بندر چابهار یکی از ظرفیت‌های مهم تجاری و اقتصادی بین دو کشور است که می‌تواند مسیر تجارت بین شمال و جنوب ایران تامین و تسریع دهد و سرمایه‌گذاری در بندر چابهار برای ورود هند به بازار افغانستان بسیار مهم است.
- فشارهای تحریم روند تکمیل مسیر راه‌آهن چابهار را با کندی همراه کرده است اما این طرح متوقف نشده است.
- طرح انتقال لوله گاز ایران که به لوله صلح معروف بود می‌توانست در ایجاد ارتباط دوستانه بین هند و پاکستان کمک ویژه‌ای کند که آمریکا اجازه نداد این طرح اجرا شود و آمریکا کاری کرد که هند گاز مورد نیاز خود را با وام‌های کلان از ترکمنستان خریداری کند.
- بعد از تجزیه هندوستان، استعمارگران منطقه کشمیر را به‌عنوان یک استخوان در گلو بین دو کشور نگه داشتند تا بتوانند از طریق آن ضمن افزایش تنش بین پاکستان و هند به دامنه نفوذ خود توسعه دهند
در ادامه جناب آقای دکتر کریم نجفی برزگر(رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی ایران در هندوستان) به ارائه مطلب پرداختند که اهم مطالب مطروحه وی عبارتند از:
- شخصیت‌ها و نخبگان هندی ایران و فرهنگ آن را جز خانواده تاریخی خود می‌دانند بااین‌وجود سیاست‌های استکباری درصدد اختلاف بین کشورهای منطقه و جدایی بین ایران و مردم هندوستان هستند.
- بسیاری از جامعه نخبگانی هند به جدا شدن پاکستان و بنگلادش از این کشور نگاه انتقادی دارد.
- در شرایط کنونی باید مراکز دانشگاهی و ادبی پیوندهای دیرینه بین دو کشور را حفظ و تقویت کنند.
- یکی از ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی بین ایران و هند این است که هر دو جزء سرزمین‌های کهن در تاریخ بشر محسوب می‌شوند.
- اشتراکات زیادی در اصول معماری، فرهنگی و ادبی از دوران باستان تا بعد از ورود اسلام به ایران بین دو کشور وجود داشته است و تاج‌محل نمونه‌ای فرهنگ ایرانی و اسلامی در شبه‌قاره هند است.
- مشابهات فرهنگی بین دو ملت مانند رایج بودن ۷۰۰ ساله زبان فارسی به‌ویژه در شمال هند بر ارتباطات دو کشور عمق بخشیده است.یکی از نتایج استعمار انگلیس بر هند در کنار اسلام زدایی، زبان زدایی بود اما وجود ۲۵۰ میلیون مسلمان ضرورت افزایش ارتباط دو کشور را حفظ کرده است.
- زبان فارسی و پهلوی و شباهت‌های آن با سانسکریت یکی از حلقه‌های مهم در افزایش ارتباطات بین دو کشور می‌تواند باشد. از اویل قرن ۵ هجری قمری حلقه‌های نخستین زبان فارسی در هند شکل گرفت و چراغ تراوشات فکری و فرهنگی اندیشمندان ایرانی در سرزمین هندوستان روشن شد.
- بعد از دوره غزنویان، فرهنگ ایرانی و اسلامی در سرزمین هند اوج می‌گیرد و برافزایش شباهت‌های فرهنگی دو کشور عمق بیشتری می‌بخشد.
- در تاریخ ادبی و فرهنگی هند، شعرا و ادیبان زیادی به چشم می‌خورد که به زبان فارسی به خلق اثر پرداخته‌اند. لاهور در طول تاریخ پایتخت زبان فارسی در شبه‌قاره هند بوده و شخصیت‌ها و آثار فراوانی از خود بر جای گذاشته است.
- بعد از دوره تیموریان عملا فرهنگ ایرانی در سرزمین هند اوج می‌گیرد.
- انگلیسی‌ها متوجه این شده بودند که زبان فارسی منشا پیشرفت، توسعه و تحولات فرهنگی هند است و آنها پس از چیره بر این کشور در راستای زبان زدایی گام برداشتند.
- انگلیسی‌ها برای فارسی زدایی از هند، آموزش تکنولوژی‌های نوین را منوط به آموزش زبان لاتین و فهم مفاهیم انگلیسی کردند ، بااین‌وجود هنوز در بسیاری از دانشکده‌های هند، زبان فارسی تدریس می‌شود و پیوندهای ادبی دو کشور قطع نشده است.
پس از ایشان حجت الاسلام و المسلمین داود کمیجانی(مدیر موسسه بین‌المللی امام هادی علیهم السلام)به ایراد بیانات زیر پرداخت:
- علمای ایرانی در طول تاریخ با برنامه‌ریزی‌های فرهنگی خود تاثیرات عمیقی بر فرهنگ و مردم شبه‌قاره گذاشته‌اند.
- مناسبت‌های ادواری در جهان تشیع مانند اعیاد و ماه محرم سبب شده تا مناسک مذهبی همیشه به یکی از ارکان تقویت مذهب تبدیل‌شده است.
- بیش از ۱۳ قرن از زندگی شیعیان در هندوستان می‌گذرد و بالغ بر ۸۰ میلیون شیعه درمجموع این کشور زندگی می‌کنند.
- تشیع و ماه محرم در شبه‌قاره هند در طول دهه محرم محافل گرم و پرشوری دارد و حماسه‌سرایی و غلیان احساسات مردم هند در عزاداری ماه محرم پرشور است که می‌تواند اثرات مثبت زیادی در تکامل روحی و معنوی شیعیان این کشور بگذارد.
- در طول تاریخ مراسم عزاداری ماه محرم از همان زمان حیات اهل‌بیت(ع) از ابتدای دهه محرم آغاز می‌شد و ارتباطی با دوران معاصر ندارد.
- حماسه عاشورا و برگزاری مراسم‌های عزاداری در حقیقت یک نوع تربیت سرباز برای جهان تشییع می‌باشد.
- بخش زیادی از جامعه را قشر خاکستری تشکیل می‌دهند که هنر در جذب این افراد به جبهه حق است. غرب برای جذب قشر خاکستری به ارزش‌های خود جلوه‌های جذاب دنیایی به کار می‌گیرد تا از ظرفیت آنها در بزنگاه‌های تاریخی استفاده کند.
- روز عاشورا در هند جزء تعطیلات رسمی محسوب می شود اما امسال به دلیل شیوع کرونا می تواند مانند کشورهای دیگر برگزاری مراسم عاشورا با حساسیت ها و رعایت بیشتر پروتکل های بهداشتی همراه شود.
با پایان سخنان دکتر کمیجانی نوبت صبح دوره به پایان رسید و نوبت عصر با سخنان دکتر علیرضا قزوه معاون رایزن فرهنگی ایران در هند به شرح ذیل آغاز گردید :
- امروز یک‌میلیون نسخه فارسی اصیل در هندوستان وجود دارد که بیشتر از تمام نسخه‌های فارسی در ایران، افغانستان، ترکمنستان و تمام کشورهای دیگر است که بسیاری از آنها هنوز چاپ‌نشده و حتی خوانده هم نشده است.
- به دلیل مراودات تجاری زیاد کشورهای جنوب شرق آسیا به‌تدریج زبان‌های کره‌ای و ژاپنی اندک زبان فارسی موجود در بین مردم را هم گرفته است. با این وجود راه ارتباطی ایران و زبان فارسی با شبه‌قاره همواره از منطقه سند و سرزمین‌های شرقی ایران وجود داشته است.
- برخی حضور اولیه زبان فارسی را با حضور اولیه مسلمانان در هند برآورد کرده‌اند. حضور بازرگانان، صوفیان، شاعران و غیره در سرزمین سند و شهر لاهور هم از عوامل نفوذ زبان فارسی در شبه‌قاره بوده است.
- زمانی که محمود غزنوی به قدرت می‌رسد و گستره نفوذ خود را به شبه‌قاره می‌رساند، شاعران بسیاری از سبک خراسانی در دربار سلطان محمود حضور داشتند که ازجمله آنها، " عبدالله روزبه النکتی" بوده است و تعداد شاعران سبک خراسانی مانند"مسعود سعد سلمان و ابوالفرج رونی" که در سرزمین سند و شبه‌قاره در دوران غزنویان حضور پیداکرده‌اند فراوان است.
- چراغ زبان فارسی را بیش از همه مسعود سعد سلمان در بین شاعران فارسی‌زبان در شبه‌قاره هند در سبک خراسانی برافراشته است که شاعران شبه‌قاره هند ۲۰ درصد اشعار شعر فارسی را سروده‌اند و از این سرزمین ۲۰ شاعر در تاریخ به یادگار مانده‌اند.
- از قرن ششم تا نهم سبک عراقی جایگزین شعر خراسانی می‌شود و به‌حق به‌جز فردوسی خراسانی، بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین شاعران فارسی را شاعران سبک عراقی تشکیل داده‌اند و در سبک عراقی هم دو شاعر "معین‌الدین چشتی" و" "نظام اولیا" ازجمله شاعران معروف سرزمین شبه‌قاره بودن که سهم شاعران هندوستان در سبک عراقی هم در حدود ۱۵ درصد از شعرهای این سهم است درحالی‌که سهم ادیبان هندی در تذکره‌نویسی بسیار بیشتر از شعرهای آن هستند.
- در سبک " شهرآشوب" شعر فارسی سهم شاعران هندوستان بیشتر از دو سبک خراسانی و عراقی است و شاعری مانند "فیضی" و برخی دیگر از شاعران دیگر در سبک شهرآشوب نقش برجسته‌ای دارد.
- سهم شاعران هندی در سبک "هندی" یا همان اصفهانی به‌صورت چشمگیری افزایش می‌یابد و "صائب تبریزی" به‌عنوان یکی از شاعران بزرگ فارسی، اشعار خود را به این سبک سروده است و "بیدل دهلوی" خیال‌پردازی است که او را صاحب سبک هندی پیچیده می‌دانند و از صوفیان واقعی جهان اسلام بود که اگرچه وی را نمی‌توان با قله‌های شعر فارسی مانند مولانا، فردوسی، حافظ، سعدی و نظامی هم‌ردیف دانست اما نمی‌توان به‌سادگی هم از کنار وی گذشت.
- نژاد بیدل دهلوی از ترکان شیرازی و ماوراءالنهر بوده اما تمام زندگی خود را در هندوستان سپری کرده است.
- "غنی کشمیری" از دیگر شاعران شاخص سبک هندی است که تاثیرات عمیقی بر زبان فارسی در شبه‌قاره گذاشته است.
- "حزین لاهیجی" دیگر شاعر مطرحی است که در شبه‌قاره شعر سروده است که اصالتی ایرانی دارد که در نقد ادبی تاثیرات عمیقی بر شاعران هندی گذاشته است. هم‌زمان با حضور حزین لاهیجی در هند، کمپانی‌های هندی به‌تدریج داشتند از راه تجارت، زبان فارسی را از شبه‌قاره می‌زدودند و سفره زبان لاتین را در هندوستان پهن می‌کردند.
- هندی‌ها در ۵۰ سال اول حضور خود در هند نتوانستند زبان فارسی را حذف کنند اما در ۵۰ سال دوم علاوه بر زبان فارسی، زبان اردو را هم به حاشیه راندند و در ۵۰ سال سوم عملا زبان انگلیسی را جایگزین زبان‌های اصیل شبه‌قاره کردند.
- " محمد اقبال لاهوری" آخرین شاعری است که چراغ زبان فارسی را در هند برافراشته کرد و بعد از اقبال کورسوی چراغ فارسی در شبه‌قاره رو به خاموشی نهاد.
- با راه‌اندازی" انجمن ادبی بیدل" حدود ۱۰ شاعر فارسی در شبه‌قاره تربیت‌شده‌اند و کورسوی امیدی دیگری در هندوستان روشن‌شده است که تاکنون ۱۰ کتاب شعر شاعران هندی به زبان فارسی طی چند سال گذشته چاپ‌شده است.
در ادامه حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی فرمانیان معاون پژوهشی دانشگاه ادیان و مذاهب به بیان جریان شناسی مذاهب اسلامی در شبه قاره پرداخت:
- در سال ۲۰۰۹، جمعیت مسلمانان هند در حدود ۱۶۰ میلیون نفر برآورده شده بود که از این تعداد ۲۴ میلیون نفر شیعه هستند.
- اغلب مسلمانان هند یعنی جمعیتی بالغ بر ۱۲۰ میلیون نفر ، "حنفی" مذهب هستند و تفکر حنفی به‌صورت جدی در شبه‌قاره هند گسترش‌یافته است.
- تخمین زده می‌شود در شبه‌قاره ۱۰ میلیون نفر "شافعی" مذهب نیز حضور دارند که بیشتر به دلیل ارتباطات نزدیک آنها با "زیدی‌های" یمن شکل‌گرفته است.
- حدود ۵ میلیون نفر "اسماعیلی" و برخی مذاهب نزدیک به شیعه نیز در شبه‌قاره زندگی می‌کنند.
- همچنین بخشی از مسلمانان هندی را نیز سلفی‌ها تشکیل می‌دهند که به اهل حدیث مشهور هستند که در اقلیت بوده و جمعیت محدودی دارند.
- ازآنجایی‌که مذهب رسمی بیشتر مسلمانان هند حنفی هستند ازنظر کلامی دستگاه کلامی آنها نزدیک به " ابومنصور" باشد و در کتاب‌های فقهی و کلامی علمای حنفی، افکار "ابن تیمیه" و سلفی‌ها در حال گسترش است.
- طریقت چشتیه، یکی از طریقت‌های مهم هندی است که شعر و سماع دو مورد از مناسک اصلی آن را شامل می‌شود که در آن به‌شدت به امام علی(ع) ابراز ارادت می‌شود و در مناسک چشتیه، همراه با موسیقی‌های ملایم هندی برخی اشعار هندی، فارسی یا غیره خوانده می‌شود.
- آثار چشتیه همچنان غنی‌ترین و مهم‌ترین آثار صوفیه را در هندوستان شامل شده است و شاه ولی‌الله دهلوی و نظام‌الدین اولیا دو نفر از اساتید اصلی طریقت چشتیه در هند هستند. "قبر مودود الدین چشتی" یکی از مراکز مهم پیروان طریقت چشتی است و در سالگرد مرگ این قطب چشتی بیش از ۱۰۰ هزار نفر در مراسم انس حضور پیدا می‌کنند.
- پیروان چشتی معتقدند امام علی(ع) اولین قطب از اقطاب چشتیه است و یکی از موفقیت‌های چشتیه در هند به دلیل متناسب‌سازی و توجه به فرهنگ هندی با مفاهیم اسلامی و صوفیه بوده است.
- طریقت " نقشبندیه" یکی از طریقت‌های پررنگ در هند بود که امروز بسیار کم‌رنگ شده و طرفدارانی زیادی ندارد.
- شاه غلام علی" در قرن ۱۳ هجری توانست طریقت نقشبندیه را در هند بار دیگر گسترش دهد و جان تازه‌ای به این طریقت داد اما با حضور انگلیسی و کمپانی هند شرقی، نقشبندیه از هند رخت بربست به سرزمین‌های دیگر رفت و نقش جدی دیگر در این سرزمین ندارد.
- طریقت " قادریه" که از قرن ۹ وارد دهلی شده است یکی از طریقت‌های مهم در شبه‌قاره است که در قرن ۱۲ و ۱۳ طریقت قادریه گسترش جدی پیداکرده و امروز نیز یکی از طریقت‌های صوفیه مهم شبه‌قاره محسوب می‌شود.
- طریقت بریلویه؛ که امروز در هند و پاکستان شناخته می‌شود ادامه طریقت قادریه است که دارای مدارس، سایت‌های خبری، مجلات و روزنامه‌ها، مراکز و موسسات زیادی در سرزمین‌های شرقی ایران هستند.
- بریلوی ها ازنظر فقهی حنفی هستند اما ازنظر کلامی و رفتاری به‌شدت با وهابی‌ها و سلفی‌ها زاویه دارند و خود را اهل سنت واقعی و جماعت اسلام قلمداد می‌کننداغلب بریلوی ها معتقدند حضرت مهدی(عج) فرزند بلافصل امام حسن عسکری(ع) قطب عالم امکان بوده و هنوز به دنیا نیامده است.
- "دیوبندی" ها یکی از مهم‌ترین گرایش مذهبی اخیر در هندوستان است شاه ولی‌الله دهلوی؛ به‌عنوان فردی جامع در فقه، کلام و صوفیه، قطب بزرگ و تأثیرگذار این جریان دینی است و تفکر دیوبندی توانسته "ابن تیمیه" و "ابن عربی" را که از نظر بینش در مقابل هم هستند را به‌صورت هم‌زمان قبول کند و درعین‌حال که حنفی مذهب هستند اما منتقد اهل حدیث نیز می‌باشند.
- دیوبندی ها با اقدامات انسان دوستانه و ایجاد هسته‌های تبلیغ موفق شده در پیروان زیادی را در کشورهای مختلف به دست آورند و خود آنها معتقدند که ۸۵ میلیون مبلغ در ۱۶۰ کشور جهان دارند و نیروهای نظامی سپاه صحابه و طالبان از دل همین دیوبندی های پاکستان و افغانستان به وجود آمده‌اند.
- دیوبندی های هند مخالف استقلال پاکستان بودند و چند حزب سیاسی از دل دیوبندی های شبه‌قاره به وجود آمده است.
- "اهل حدیث" از دیگر طریقت‌های صوفیه هند است که نزدیک به تفکرات سلفی و وهابی‌ها است.
- " قرآنیون" طریقت دیگر مسلمانان هند است که آنها مخالف اهل حدیث هستند و ریشه‌های روشنفکری داشته و منکر بسیاری از احادیثی هستند که در کتب روایی نقل‌شده است.
پس از ایشان حجت الاسلام و المسلمین سیدمرتضی موسوی نماینده اسبق ولی فقیه در هندوستان با موضوع تاریخ و تحلیل وضعیت کشمیر به ایراد بیانات زیر پرداخت:
- چون کشمیر از نظر اقتصادی سودی برای دولت‌های بزرگ جهانی ندارد نسبت به این منطقه بی‌تفاوت هستند و تنش‌های آن ناتمام مانده است.
- کشمیر بخشی از خاک اسلام است و ارتباطی از نظر عقیدتی با چین و هند ندارد.
- تمام نهادهای بین المللی و سازمان همکاری های اسلامی نیز تاکنون کوچکترین قدمی برای مردم کشمیر برنداشته است.
- هند در سال ۹۸ با لغو ماده ۳۷۰ قانون اساسی مبنی بر خودمختاری کشمیر این منطقه را به هندوستان ملحق کرده است.
- با تخریب مسجد بابری و احداث معبد رام به‌جای آن و لغو خودمختاری کشمیر، مردم این منطقه بیش از گذشته زیر ظلم و ستم قرارگرفته است.
- مردم کشمیر امروز فقط به دنبال اعطای حق سرنوشت هستند که دولت هند آن را برنتافته است.
- از دهه‌های پایانی سال قرن ۱۹ تا سال ۲۰۰۳ برخی حرکت‌های مسلحانه در کشمیر به وجود آمده که دارای آثار مثبت و منفی خاصی بود.
- کشمیر منطقه‌ای در شمال غربی شبه‌قاره هند است و ۴۷۹ سال مسلمان بر این منطقه حکمرانی کردند که ازاین‌بین ۲۷۹ سال کشمیر کاملا مستقل بودند.
- در تاریخ منطقه کشمیر بیش از ۵۰ شاعر فارسی‌زبان در تاریخ ثبت‌شده و در دوران خاصی محور اصلی فرهنگ و صنایع‌دستی از ایران به شبه‌قاره بوده است.
- ظرفیت‌های اقتصادی و کشاورزی کشمیر به‌مرور سبب بروز اختلافات بین قدرت‌های بزرگ و دامن زدن به اختلافات مذهبی شد.
- هندی‌ها برای تسلط بر منطقه کشمیر مذهب "سیک" را با ترکیبی از ادیان و اقوام ساکن مناطق پیرامونی تاسیس کردند. اما انگلیسی ها برای تسلط بر کشمیر بر این منطقه لشگرکشی کرد و سیک ها را در هم کوبید. بعدها همین انگلیسی ها کشمیر را در قرن ۱۸ میلادی به ۷.۵ میلیون روپیه به یکی از افسران سیک می‌فروشد. به‌خوبی دانسته بود هندوستان با ظرفیت‌های طبیعی و انسانی که دارد به‌زودی خواهد توانست به یکی از قدرت‌های برتر آسیا تبدیل شود.
- انگلیسی ها در قرن ۱۹ با بهانه دموکراسی هندوها را در ۶۵ درصد از مساحت شبه‌قاره حاکم کرد. ۳۵ درصد از ایالت‌ها نیز به مسلمانان رسید که در نهایت موجب تجزیه پاکستان از هند شد.
- طبق طرح انگلیس، باید مسلمانان کشمیر به پاکستان و هندوهای آن نیز به هند ملحق می‌شدند که با مخالفت رهبران مسلمان کشمیر همراه شد و همین مساله سبب شد تا موضوع کشمیر به‌عنوان یک مساله حل نشدنی باقی بماند.
در انتها حجت الاسلام و المسلمین حسینی کوهساری رئیس مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه به عنوان سخنران پایانی دوره به ایراد بیانات زیر پرداخت:
- در عرصه بین المللی اگر بخواهیم نگاه جهانی و بین‌المللی داشته باشیم حتماً منطقه شبه‌قاره یک منطقه ویژه است
- این منطقه دومین منطقه پرجمعیت جهان است و چهارمین قدرت اقتصادی جهان در این منطقه قرار دارد.
- یکی از قدرت‌های اصلی نظامی و سیاسی عرصه بین الملل در منطقه شبه قاره قرار گرفته همچنین سابقه تاریخی و تمدنی این منطقه یکی از شاخص ترین تمدن های تاریخ بشریت را به خودش اختصاص داده است.
- با رویکرد ادیانی اگر این منطقه را مورد بررسی قرار دهیم، با تنوع ادیانی بسیار قابل توجهی در این منطقه مواجه هستیم که مسئولیت ما و حوزه‌های علمیه را به ویژه از نظر ادیانی به خودش معطوف می سازد
- از منظر دنیای اسلام هم دو کشور از کشورهای پرجمعیت دنیای اسلام که قریب به ۱۰ درصد جمعیت کل دنیای اسلام را به خودشان اختصاص دادند در هند و پاکستان هستند منطقه کشمیر هم که خوب یک منطقه بسیار پر جمعیتی است
- یکی از قطب های علمی فرهنگی و سیاسی دنیای اسلام در این منطقه شبه قاره قطعاً قرار گرفته است
- اگر رویکرد شیعی باشد باز این منطقه در کنار ایران یکی از مناطق پر جمعیت شیعه در عرصه دنیاست
- جمعیت چند ده میلیونی شیعه را در هر یک از دو کشور هند و پاکستان و همچنین منطقه شبه قاره وجود دارد
- از منظر ملی و ایرانی هم مشاهده می کنیم ارتباطات بیش از ۸۰۰ ساله فرهنگی میان ایران و هند و با نگاهی دیگر ارتباطات بیش از هزار ساله ای میان منطقه فارس زبان و کشور ایران با منطقه شبه قاره وجود داشته است که این سابقه تاریخی اهمیت منطقه را بیشتر نشان می دهد.
- از لحاظ حوزوی هم اگر بخواهیم بررسی نمایید این منطقه شبه قاره ه یکی از قطب های حوزه های بین المللی در عرصه بین الملل است هم مردم پاکستان و هم کشورهای دیگری که در این منطقه حضور دارند با برخورداری از صدها حوزه‌علمیه در منطقه - شاید بیش از ۳۰۰ حوزه علمیه - و جمعیت قابل توجه ده‌ها هزار طلبه حوزه علمیه نگاه و ارتباط را دارای رویکردی دیگر می نماید
- حضور جمعی از اساتید و طلاب عزیز این منطقه که به ایران آمدند و در جامعه المصطفی درس خوانده اند موید این علاقه و ارتباط است
- از جمیع جهات این منطقه منطقه‌ای بسیار مهم و برجسته است و حتماً بایستی حوزه های علمیه مناسبات خود را با این منطقه تعریف نمایند و این منطقه را به خوبی بشناسند و در و در برنامه ریزی های خود در این منطقه توجه نمایند.
این دوره‌ها منجر به دستیابی به بینش صحیح نسبت به این منطقه باشد و برنامه ریزی درست در دستور کار حوزه های علمیه قرار گیرد و برگزاری این دوره را گامی در این مسیر می دانیم.
