به گزارش خبرگزاری حوزه، در حوزه علمیه، علوم مختلفی از قبیل فقه و اصول، کلام، تفسیر، فلسفه، اخلاق و… خوانده می‌شود، اما کمتر از منظر روش‌شناسی به این علوم توجه می‌شود و همین مساله باعث می‌شود طلبه پس از سال‌ها تحصیل در این علوم، نتواند به خوبی بر روش این علوم تسلط پیدا کند و این در حالی است که اگر طلبه‌ای روش یک علم را بداند، حتی اگر کتاب‌های کمی هم درباره آن علم خوانده باشد، با دانستن روش، می‌تواند تسلط خوبی بر آن علم داشته باشد. در واقع قدم اصلی در یافتن ذهنیت پژوهشی، شناخت این روش‌ها خواهد بود.
تحقیق و پژوهش، عامل اصلی در بهره‌برداری از داشته‌های علمی است، اما عدم توجه کافی به این امر مهم در حوزه‌های علمیه، باعث شده است توان علمی طلبه‌ها در سمت و سوی تولید علم قرار نگیرد. هزاران طلبه سالیان درازی را در حوزه به تحصیل می‌پردازند اما به دلایلی، توانمندی لازم برای استفاده از ذخیره علمی خود را ندارند، لذا فرصت را غنمیت شمردیم و با حجت الاسلام والمسلمین سعید چهره نما که به تازگی سکاندار معاونت پژوهش مدیریت حوزه علمیه استان تهران را به دست گرفته است، در یک گفتگوی کوتاه با خبرنگار خبرگزاری حوزه به شرح اهداف و برنامه های پیشرو در این معاونت پرداخته است.
با توجه به اهمیت پژوهش در حوزه‌های علمیه، از برنامه ها و اهدافی که برای ارتقاء پژوهش در مدارس علمیه در نظر دارید بفرمایید؟
یک دغدغه جدی نسبت به مسئله پژوهش در حوزه‌های علمیه وجود دارد که بنده امیدوارم بتوانم در این مسئولیت قدمی در تامین این خواستگاه و ارتقای روحیه پژوهش محور طلاب و مدارس علمیه بردارم.
هدف اصلی ما این است که در حوزه‌های علمیه جهش قابل توجهی در پژوهش و تحقیق ایجاد شود. طلاب علوم دینی باید جایگاه اصیل اجتماعی خود را پیدا کنند و بتوانند چالش‌های مهم جامعه را حل کنند. مستحضرید که فرآیند آموزش در مدارس علمیه بصورت روزمره با قوت به کار خود ادامه می دهد. این نکته یک وجه مثبت و یک وجه منفی دارد؛ یعنی در حوزه‌های علمیه به طلاب علوم دینی ورودی و اطلاعات ارائه داده می شود ولی خیلی سعی نشده است چیزی از آنان خواسته شود و یا آنها را نسبت به داده‌هایی که دارند مسئولیت‌پذیر کنیم. خواست ما این است که طلاب علاوه بر دریافت اطلاعات، جایگاه خود را بشناسند و نسبت به پاسخگویی به نیاز ها و مسائل جامعه مسئولیت پذیر و متعهد باشند.
می توان با تعریف پروژه‌های مختلف و تحقیقات کاربردی، طلاب را به این عرصه راغب کرد. همچنین باید طلاب در حوزه‌های مختلف علمی و تبلیغی تخصص داشته باشند تا به عنوان مبلغان محقق پاسخگوی چالش‌های فکری و اعتقادی جامعه باشند. افرادی که در حوزه علمیه پایه‌های علمی قوی را پشت سر گذاشته اند، می‌توانند در علوم انسانی، اعتقادات، روان‌شناسی و اقتصاد صاحب‌نظر باشند و پاسخگویی مناسبی داشته باشند و الا مبانی اسلامی را نمی توان به آن صورتی که در حوزه علمیه کار می شود از دانشگاه به دست آورد. طلبه‌ای که در طول چند سال با تحلیل روایت و استنباط آشنا شده، می‌تواند نظریه‌پردازی قوی باشد.
دانشگاه‌ها ممکن است مبانی حقوقی و فقهی را آموزش دهند، اما شیوه استنباط و مبانی اسلامی را مانند حوزه تسلط ندارند. در حوزه، طلاب روزانه با این مسائل در ارتباط نزدیک هستند و این فرصتی است که در دانشگاه‌ها فراهم نیست. طلاب حوزه علمیه تهران با ظرفیت بالای خود می‌توانند خروجی‌های بسیار عالی و موفقی ارائه دهند که تاثیر زیادی در جامعه خواهد داشت.
چگونه می‌توان طلاب را به مسئله پژوهش علاقه‌مند کرد و آنان را در این مسیر تشویق نمود؟
یکی از موارد ارتقاء پژوهش در مدارس و طلاب، تدوین و تعریف پروژه‌های مختلف و ایجاد تحقیقات کاربردی است که می‌توان طلاب را به این عرصه راغب کرد. هدف این است که طلاب درگیر مسائل اجتماعی شوند و برای حل آن مسائل به صورت عملی اقدام کنند. همچنین نیاز است طلاب در حوزه‌های مختلف علمی و تبلیغی تخصص داشته باشند و به عنوان مبلغانی محقق و پژوهشگر، پاسخگوی چالش‌های فکری و اعتقادی باشند که جامعه با آنها مواجه است.
به نظر شما چالش‌هایی که می تواند در تبلیغ طلاب علوم دینی اثر بگذارد چگونه است؟
در این خصوص باید گفت، امروزه حتی برای تبلیغ نیز مبلغان به پژوهش و تحقیق نیاز دارند. در حال حاضر با توجه به جریان‌های فکری و امنیتی که در خاورمیانه و پیرامون کشور ایران است، نیاز به تحقیق و پژوهش بیش از پیش احساس می شود. این موارد می تواند در مباحث اعتقادی و امنیتی بسیار مهم باشد. پاسخ به این مسائل در وهله اول بر عهده طلاب حوزه علمیه است. اگر حوزه علمیه و طلاب نتوانند در این موارد به آمادگی کافی برسند و خودشان را ارتقا بدهند و در عرصه پژوهش‌های خاص وارد نشوند، نمی‌توانند موضوعات مختلف را در آینده حل کنند و با چالش‌های عمیقی مواجه خواهیم شد. البته اگر طلاب جوان بصورت صحیح اقناع نشوند نمی توانند به رسالت اصلی خود که رفع مشکلات فکری و اعتقادی جامعه است بپردارند.
به نظر شما چرا در حوزه علمیه پژوهش به آن صورتی که انتظار می رود بها داده نشده است؟
یکی از مشکلات، اعتقاد برخی از افراد به اهمیت فضای پژوهشی و تحقیق است، که باید در قدم نخست این ذهنیت تغییر کند. این تغییر ذهنیت را می توان با حضور در مدارس علمیه، برگزاری نشست‌های مختلف با مدیران و معاونین و طلاب میسر اصلاح کرد. مسئله تحقیق و پژوهش باید به یک مطالبه عمومی تبدیل شود. یعنی اگر در مدرسه ای فعالیت تحقیقی و پژوهشی انجام نمی گیرد و یا کم رنگ است، طلاب باید از مسئولین مدارس و حوزه های علمیه مطالبه کنند و فضای آموزشی را به حرکت در آورند و وادار کنند در این مسیر قدم برداشته بشود. باید ذهنیت‌های موجود نسبت به پژوهش تغییر کند و این نکات مهم به یک مطالبه عمومی تبدیل شود. مجدد تکرار می کنم اگر طلاب مسئولیت‌پذیری نداشته باشند، نمی‌توانند مشکلات جامعه را حل کنند.
اگر بتوان پژوهش را در حوزه علمیه تهران نهادینه کرد، این اقدام تأثیرات زیادی خواهد داشت. تهران به عنوان ام القری جهان اسلام، ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای دارد. اگر حوزه علمیه تهران بتواند خروجی‌های موفقی ارائه کند، می تواند الگوی موفقی در زمینه پژوهش و تحقیق برای کل کشور باشد. تهران حدود هفتاد مدرسه علمیه دارد و این آمار با این قوت و قدرت در جاهای دیگر کشور کمتر دیده می‌شود. اگر بتوان این ظرفیت‌ها را در شهر تهران به درستی مدیریت کرد، جهش بزرگی در حوزه پژوهش در استان تهران ایجاد خواهد شد.
یکی دیگر از راه کارها ارتقاء تحقیق و پژوهش، الگو برداری از مدارس علمیه موفق در زمینه پژوهش است. در برخی مدارس، طلبه‌ها به محض ورود به حوزه علمیه، در دوره مهارت‌های پژوهشی شرکت می‌کنند و در سال اول مهارت‌های پژوهشی را هرچند بصورت ابتدایی فرا می‌گیرند. همه طلبه‌ها موظفند هر سال یک مقاله پژوهشی ارائه دهند و این امر روحیه مطالبه‌گری را از ابتدا در آنها شکل می‌دهد. مسئله دیگر که باید انجام شود، احیای کانون‌های علمی در مدارس است که این اقدامی بسیار مهم در فرایند پژوهش است. طلاب باید در کانون‌های علمی مختلف مسئولیت‌هایی داشته باشند و مجلات علمی تولید کنند. این کار از پایه‌های ابتدایی شروع می‌شود و تا سال‌های بعدی ادامه می یابد.
در پایان درخواست ما از مدیران مدارس این است که با همکاری این عزیزان می توان به ایده‌ها و طرح‌های خوبی دست یافت. هدف ما این است که طلاب متعهد و مسئولیت‌پذیر تربیت کنیم و این کار باید از پایه‌های ابتدایی شروع شود و همکاری و اعتماد مدیران می‌تواند این مسیر را هموار کند.
بنده از خبرگزاری حوزه که در موضوع پژوهش دغدغه مند است، تشکر لازم می کنم.
نظر شما