خبرگزاری حوزه | در دنیای امروز، فناوری اطلاعات و ارتباطات به یکی از ارکان اصلی قدرت ملی تبدیل شده است. داده، که می‌توان آن را "نفت قرن ۲۱" نامید، کلید پیشرفت اقتصادی، علمی و امنیتی به شمار می‌رود.

در این میان، مصوبه اخیر مبنی بر رفع فیلتر واتس‌اپ، در حالی که ممکن است با نیت تسهیل ارتباطات و رفع نیازهای اجتماعی و یا جلوگیری از بحران‌های امنیتی اتخاذ شده باشد، پیامدهای عمیقی برای حاکمیت دیجیتال، اقتصاد کلان‌داده و امنیت ملی به همراه خواهد داشت. این تصمیم به جای اینکه گامی در جهت تقویت استقلال دیجیتال باشد، می‌تواند ایران را در حوزه فناوری به یک مصرف‌کننده منفعل تبدیل کند.

عصر حاضر، به دلیل ورود فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند هوش مصنوعی، وارد مرحله‌ای از تحول اقتصادی شده که در آن داده به عنوان زیربنای اصلی پیشرفت شناخته می‌شود. کلان‌داده (Big Data) نه تنها برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی ضروری است، بلکه نقش اساسی در تحلیل رفتارهای اجتماعی، بهینه‌سازی سیستم‌های اقتصادی و حتی پیش‌بینی رویدادهای آتی ایفا می‌کند.

در کشورهایی که به درستی ارزش کلان‌داده را درک کرده‌اند، توسعه زیرساخت‌های بومی برای جمع‌آوری، تحلیل و استفاده از این داده‌ها به یک اولویت ملی تبدیل شده است. چین با تکیه بر پلتفرم‌هایی مانند وی‌چت و علی‌بابا و ایالات متحده با غول‌هایی مانند گوگل و فیس‌بوک، نه تنها به قدرت‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند، بلکه بر رقابت‌های ژئوپلیتیکی نیز تسلط یافته‌اند. دراین میان، وابستگی به پلتفرم‌های خارجی مانند واتس‌اپ، داده‌های ارزشمند داخلی را به منابعی در اختیار سایر کشورها تبدیل می‌کند که به طور مستقیم به تضعیف موقعیت استراتژیک کشور می‌انجامد.

پلتفرم‌های بین‌المللی همچون واتس‌اپ تحت مالکیت شرکت متا (فیسبوک سابق)، توسط قوانین و منافع ایالات متحده مدیریت می‌شوند. در شرایطی که کشورها به سمت تقویت استقلال دیجیتال حرکت می‌کنند، استفاده گسترده از این پلتفرم‌ها، نه تنها وابستگی به زیرساخت‌های خارجی را افزایش می‌دهد، بلکه کنترل بر داده‌ها و ارتباطات حیاتی را نیز از دست کشور خارج می‌کند.

چالش این وابستگی در شرایط بحرانی بیشتر نمایان می‌شود. تحریم‌ها یا تصمیمات یک‌جانبه سیاسی، می‌توانند دسترسی به این پلتفرم‌ها را محدود کنند، همان‌گونه که در گذشته شاهد قطع برخی خدمات بین‌المللی در ایران بوده‌ایم. علاوه بر این، شرکت‌های مالک این پلتفرم‌ها از داده‌های کاربران برای اهداف تجاری و سیاسی بهره‌برداری می‌کنند. این داده‌ها، که شامل اطلاعات رفتار کاربران، الگوهای ارتباطی و حتی اطلاعات مکانی هستند، می‌توانند برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی یا تحلیل شرایط اجتماعی کشورها مورد استفاده قرار گیرند.

یکی از مهم‌ترین پیامدهای رفع فیلتر واتس‌اپ، کاهش انگیزه برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی است. پلتفرم‌های بومی، مانند بله، روبیکا، ایتا، ویراستی و...، که با تلاش‌های قابل‌تقدیر توسعه یافته‌اند، درمقایسه با پلتفرم‌های بین‌المللی از مزیت‌های رقابتی کمتری برخوردارند و نیازمند حمایت‌های دولتی و مردمی برای رشد و بلوغ بیشتر هستند.

رفع فیلتر واتس‌اپ می‌تواند به کاهش استفاده ازاین پلتفرم‌ها و در نتیجه کاهش درآمدها و سرمایه‌گذاری در آنها منجر شود. این درحالی است که بسیاری از کشورها برای تقویت اکوسیستم‌های بومی خود، سیاست‌های سختگیرانه‌ای برای محدودکردن پلتفرم‌های خارجی اتخاذ کرده‌اند. چین با ممنوعیت دسترسی به واتس‌اپ و ایجاد پیام‌رسان‌هایی چون وی‌چت، نه تنها به استقلال دیجیتال دست یافته، بلکه بازارهای جهانی را نیز به چالش کشیده است.

در حوزه امنیت ملی، داده‌های ارتباطی، یک دارایی استراتژیک به شمار می‌روند. واتس‌اپ، علی‌رغم ادعای رمزنگاری دوطرفه، همچنان در برابر فشارهای دولت‌ها و سازمان‌های امنیتی خارجی آسیب‌پذیر است. به عنوان مثال، دولت آمریکا بر اساس قوانین فدرال مانند CLOUD Act می‌تواند به داده‌های کاربران دسترسی داشته باشد. اگرچه ممکن است ادعاشود که پیام‌رسان‌های داخلی نیز از لحاظ امنیتی بی‌نقص نیستند، اما حداقل داده‌های آنها در

در نهایت، یکی از بزرگ‌ترین پیامدهای تصمیم اخیر، از دست دادن فرصت‌های اقتصادی در حوزه اقتصاد دیجیتال است. در دنیای امروز، داده‌ها، نه تنها یک منبع ارزشمند اقتصادی، بلکه عامل قدرت‌آفرین در رقابت‌های جهانی هستند. کشورهایی که از داده‌های بومی خود برای توسعه خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال استفاده می‌کنند، می‌توانند به رهبری بازارهای جهانی دست یابند.

‌
ایران نیز با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی، جمعیت جوان و مستعد و تنوع فرهنگی خود، می‌تواند یکی از بازیگران اصلی این عرصه باشد.

اگر پیام‌رسان‌های داخلی به عنوان منبع جمع‌آوری کلان‌داده‌ها مورد حمایت قرار گیرند، این داده‌ها می‌توانند برای توسعه فناوری‌های بومی، بهبود زیرساخت‌های شهری، مدیریت بحران، پیش‌بینی اقتصادی و حتی ارتقای نظام آموزشی به کار گرفته شوند. با این حال، سپردن این داده‌ها به پلتفرم‌های خارجی مانند واتس‌اپ، نه تنها فرصت‌های اقتصادی را از بین می‌برد، بلکه به کشورهای دیگر امکان می‌دهد که از این داده‌ها برای توسعه فناوری‌های خود و حتی برای رقابت علیه ایران استفاده کنند.

برای مثال، شرکت‌های خارجی می‌توانند با تحلیل داده‌های ایرانی، بازارها را کنترل یا محصولات خود را به شکلی هدفمندتر عرضه کنند، در حالی که تولیدکنندگان داخلی از این ابزار محروم می‌مانند.

در مجموع، رفع فیلتر واتس‌اپ اقدامی ناسنجیده است که پیامدهای آن نه‌تنها در امنیت ملی، بلکه در توسعه اقتصادی و علمی کشور نیز نمایان خواهد شد. سیاست‌گذاران باید با درک اهمیت کلان‌داده‌ها و استقلال دیجیتال، به جای تصمیم‌های مقطعی، راهبردهایی را اتخاذ کنند که منافع بلندمدت کشور را تضمین کنند. داده‌ها، ثروت ملی ما هستند و باید برای توسعه، امنیت و اقتدار ایران مورد استفاده قرار گیرند، نه برای منافع شرکت‌ها و دولت‌های خارجی.

میلاد حسن زاده