به گزارش خبرگزاری حوزه، «آئین کشورداری از دیدگاه امام علی (علیه السلام) » کتابی است به قلم مرحوم آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره) که حوزه نیوز در شماره های مختلف، مباحث خواندنی این کتاب را تقدیم نگاه شما علاقمندان خواهد کرد.

رایزنی در اسلام

در فرهنگ اسلام مشاوره و مشورت برای جلوگیری از استبداد و خودمحوری و نیز دست یازیدن به افکار و اندیشه های دیگران و در نهایت، کسب اندیشه های بهتر و بالاتر و به کارگیری عملی آنهاست. بر همین اساس، هر اندازه مسأله مورد مشورت دارای اهمیّت و ویژگی خاصی باشد، مشاوره در پیرامون آن، حسّاس تر و ظریف تر خواهد بود.

مشورت خواهی و به کارگیری عملی (استشاره) از دو جهت ضروری به نظر می رسد:

۱. گستردگی و انشعاب روزافزون مسائل سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، هنری، اقتصادی، صنعتی و... در ابعاد مختلف زندگی، فهم و درک اصولی مسائل را مشکل و مشکل تر می سازد؛ به طوری که در بسیاری موارد راهی جز مشاوره و استشاره با متخصّصان باقی نخواهد ماند.

۲. هریک از افراد انسانی، هر قدر از جسمی نیرومند و اندیشه ای قوی تر و هوشی سرشار برخوردار باشد، بالاخره یک انسان است و بیش از یک اندیشه ندارد، در حالی که اگر با دیگران مشورت نماید و از اندیشه های آنان نیز بهره مند شود، در جمع بندی و نتیجه گیری از مسائل، راهی اصولی تر و نتیجه ای مطلوب تر به دست خواهد آورد.

اکنون که با ضرورت و لزوم رعایت اصل اسلامی مشاوره آشنا شدیم، ببینیم چه کسانی بایستی مورد مشاوره قرار بگیرند و آیا با هر شخصی می توان مشاوره و استشاره کرد؟

معیارهای اخلاقی مشاوران

امروزه در سطح جهان، در هر امری برای بهره مندی از تجربیات دیگران به مشاوره با آنان می پردازند؛ ولی آنچه فراموش شده و مطمح نظر قرار نگرفته است، معیارهای اخلاقی مشاوران می باشد.

به عبارت روشن تر، در حکومت های غیراسلامی، بهترین مشاوران را باتجربه ترین و کارآمدترین مدیران می شناسند و هیچ گونه شرط دیگری را قائل نیستند؛ در حالی که مکتب اسلام، علاوه بر عقل و درایت و تجربه، معیارهای اخلاقی را نیز، ملاک استشاره شناخته است.

برای این که بتوانیم ابعاد گوناگون شرایط استشاره را بشناسیم، بهتر است شرایط سلبی و اثباتی مشاوران را از دیدگاه اسلام مطرح و بررسی کنیم:

شرایط اثباتی و سلبی

شرایطی را که بایستی مشاوران دارا باشند، به طور اجمال به شرح ذیل است:

۱. اسلام      ۲. عقل      ۳. حلم      ۴. نصح       ۵. تقوا       ۶. تجربه

با توجه به این شرایط می فهمیم که اسلام مشورت مسلمان، عاقل، نرم خو، ناصح، باتقوا و باتجربه را می پذیرد و از افراد غیرمسلمان، فاسق، نادان، بخیل، طمع کار، تندخو، بی تقوا، منافق، سست خرد، ترسو، لجوج و بی تجربه استشاره نمی کند.

وَ لا تُدْخِلَنَّ فِی مَشُورَتِکَ بَخِیلاً یَعْدِلُ بِکَ عَنِ الْفَضْلِ وَ یَعِدُکَ الْفَقْرَ وَ لا جَبَاناً یُضْعِفُکَ عَنِ الاُْمُورِ وَ لا حَرِیصاً یُزَیِّنُ لَکَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ فَإِنَّ الْبُخْلَ وَ الْجُبْنَ وَ الْحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّی یَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللَّهِ.

بخیل را در مشورت خود راه مده! چون تو را از احسان باز دارد و از فقر می ترساند و نیز با فرد بُزدل و ترسو مشورت مکن! چون در کارها روحیه ات را تضعیف می نماید.

هم چنین با حریص به مشورت مپرداز که طمع را با ستمگری در نظرت زینت می دهد؛ زیرا بخل، ترس و طمع نهادهایی گوناگون هستند که سرچشمه همه آنها سوءظنّ به خدای بزرگ است.