به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» «آئین کشورداری از دیدگاه امام علی (علیه السلام) » کتابی است به قلم مرحوم آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره) که حوزه نیوز در شماره های مختلف، مباحث خواندنی این کتاب را تقدیم نگاه شما علاقمندان خواهد کرد.

* ضرورت طرد عناصر فاسد از هیأت دولت

وزرا، بالاترین مقام تنظیم کننده برنامه های دولت اند. آنان می توانند جامعه را هم به سوی صلاح و رستگاری رهنمون سازند و هم در جهت فساد و تبه کاری سوق دهند. از این رو صلاح، اعتدال و عظمت حکومت با درست کاری و صلاح آنان ارتباط مستقیم دارد.

طبیعی است کسانی که در گذشته وزارت ستمگران و طاغوت را به عهده داشته اند، لیاقت مقام وزارت و صدرنشینی را نخواهند داشت؛ چراکه آنان با فرهنگ نظام فاسد خو گرفته اند و از ستمگری چشم نمی پوشند و سنخیّتی با حکومت عدل ندارند.

از طرف دیگر، ملتی که از ستم آنان آگاه بوده و زهر تلخ ظلمشان را چشیده است، وقتی دوباره آنان را بر اریکه قدرت ببینند، چگونه قضاوت خواهند کرد، جز این که بگویند: حکومت همان است و اینان نیز در جهت منافع طبقه خاصی عمل می کنند!

روشن است که با این برداشت، بار دیگر توده مردم، احساس ظلم و ستم خواهند کرد و اعتمادشان نسبت به دولت سلب خواهد شد؛ در نتیجه، بین دستگاه حکومت و مردم شکافی عمیق پدید می آید و چه بسا که دولت را به سرنوشت شوم و ناخوشایندی دچار سازد.

إِنَّ شَرَّ وُزَرَائِکَ مَنْ کَانَ لِلاَْشْرَارِ قَبْلَکَ وَزِیراً وَ مَنْ شَرِکَهُمْ فِی اْلآثَامِ فَلا یَکُونَنَّ لَکَ بِطَانَةً فَإِنَّهُمْ أَعْوَانُ الاَْثَمَةِ وَ إِخْوَانُ الظَّلَمَةِ وَ أَنْتَ وَاجِدٌ مِنْهُمْ خَیْرَ الْخَلَفِ مِمَّنْ لَهُ مِثْلُ آرَائِهِمْ وَ نَفَاذِهِمْ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ مِثْلُ آصَارِهِمْ وَ أَوْزَارِهِمْ وَ آثَامِهِمْ مِمَّنْ لَمْ یُعَاوِنْ ظَالِماً عَلَی ظُلْمِهِ وَ لا آثِماً عَلَی إِثْمِهِ.

بدترین وزیران تو کسانی هستند که قبل از تو، برای اشرار وزیر بوده اند و در گناهشان شریک و یار، پس نباید که اینان (وزرای رژیم طاغوت) رازداران تو باشند؛ زیرا اینان همکاران گناه کاران و برادران ستمکاران اند. در حالی که تو بهترین جانشین را در اختیار داری و کسانی که از نظر فکر و نفوذ اجتماعی کمتر از آنها نیستند و در مقابل، بار گناهان آنها را بر دوش ندارند و از کسانی هستند که با ستمگران در ستم شان همکاری نداشته و در گناه، شریک آنان نبوده اند.

ببینید چگونه علی (علیه السلام) با ژرف نگری داهیانه ای، طرد و نفی همکاران رژیم سابق را به فرماندار خود، مالک توصیه می کند و از این که ممکن است با این پاک سازی با کمبود نیروهای متخصص روبه رو شود، او را به وجود نیروهای اصیل و انقلاب و کارآمد در جامعه رهنمون می شود و گوشزد می کند که با این تفکر و خیال بافی، از پاک سازی و سالم سازی جامعه اسلامی نهراسد؛ زیرا با طرد نیروهای فاسد، نیروهای سالم به سهولت جایگزین آنان خواهند شد.

جذب نیروهای حزب الله در هیأت دولت و علل برتری آنها

گفتیم که علی (علیه السلام) مالک را مطمئن می سازد که با طرد نیروهای فاسد رژیم سابق، کارها مختل نشده و فضای اداری کشور از همکاران صالح متخصّص و مؤمن خالی نخواهد شد و نیروهای متخصّص و متعهّد به سهولت و آسانی جایگزین عناصر فاسد خواهند شد.

مولا در دنباله کلام، امتیاز و برتری نیروهای حزب الله را در مقایسه با نیروهای طاغوتی چنین بیان می فرماید:

أُولَئِکَ أَخَفُّ عَلَیْکَ مَئُونَةً وَ أَحْسَنُ لَکَ مَعُونَةً وَ أَحْنَی عَلَیْکَ عَطْفاً وَ أَقَلُّ لِغَیْرِکَ إِلْفاً فَاتَّخِذْ أُولَئِکَ خَاصَّةً لِخَلَوَاتِکَ وَ حَفَلاتِکَ.

هزینه اینان (نیروهای حزب الله) بر تو سبک تر، همکاری شان با تو بهتر، محبّتشان نسبت به تو بیشتر و اُنس و اُلفتشان با بیگانگان کمتر است. بنابراین، آنها (حزب الله) را از نزدیکان و رازداران خویش قرار ده.

انتخاب برگزیده ها

گفته شد که طرد نیروهای رژیم سابق و جذب عناصر حزب الله از وظایف حاکم اسلامی است. می دانیم که عناصر حزب الله، هرچند از نیروهای رژیم فاسد برتر و بهترند؛ ولی همه یکسان و از تعهد و تعبد کافی و به طور یکسان برخوردار نیستند.

این است که در دیدگاه علی (علیه السلام) نیروهای حزب الله نیز بایستی با ضوابط و معیارهای مشخصی ـ که در جملات حضرتش خواهیم خواند ـ تصفیه و هریک به اندازه ظرفیت و تعهد و تعبدشان جذب و دفع شوند تا زمینه رشد نابجای نالایقان و منزوی شدن لایق ها فراهم نگردد:

ثُمَّ لْیَکُنْ آثَرُهُمْ عِنْدَکَ أَقْوَلَهُمْ بِمُرِّ الْحَقِّ لَکَ وَ أَقَلَّهُمْ مُسَاعَدَةً فِیمَا یَکُونُ مِنْکَ مِمَّا کَرِهَ اللَّهُ لاَِوْلِیَائِهِ وَاقِعاً ذَلِکَ مِنْ هَوَاکَ حَیْثُ وَقَعَ.

وَ الْصَقْ بِأَهْلِ الْوَرَعِ وَ الصِّدْقِ ثُمَّ رُضْهُمْ عَلَی أَلاّ یُطْرُوکَ وَ ل یَبْجَحُوکَ بِبَاطِل لَمْ تَفْعَلْهُ فَإِنَّ کَثْرَةَ الاِْطْرَاءِ تُحْدِثُ الزَّهْوَ وَ تُدْنِی مِنَ الْعِزَّةِ.

پس [از میان نیروهای حزب الله] افرادی را که در گفتن حق از همه صریح تر و در مساعدت و همراهی نسبت به آنچه خداوند برای اولیائش دوست نمی دارد، کمتر به تو کمک می کنند، مقدّم دار؛ خواه موافق میل تو باشند، یا نه.

خود را به اهل وَرَع و صدق و راستی بچسبان و آنان را طوری تربیت کن که ستایش بی حدّ از تو نکنند و تو را نسبت به اعمال نادرستی که انجام نداده ای، تمجید ننمایند؛ زیرا ستایش بیش از حد، خودپسندی می آورد و [انسان را] به غرور نزدیک می سازد.

به راستی اگر این سخنان مولا به کار گرفته شود، آیا در جذب و دفع نیروها، روابط بر ضوابط حاکم خواهد شد و آیا پدیده های زشت تملّق و تظاهر و خوش خدمتی های ریاکارانه، زمینه رشد پیدا می کنند؟ و آیا منافقان، دروغ گویان، چاپلوسان، ریاکاران و بله قربان گویان به کارهای کلیدی دست می یابند و نیروهای متعهِّد پاک منزوی می شوند؟ قطعاً نه.

در این حکومت، چون محور قضاوت ها و ارزیابی ها رضایت الله است، نه خشنودی حاکم و والی، کارمندی مورد اعتماد واقع می شود که با صراحت کامل، سخن حقّ را بگوید، هرچند تلخ و ناگوار باشد.

کارمندی پیشرفت می کند که از صداقت و پاکی بیشتری برخوردار باشد، نه آن که متملّق، چاپلوس، ریاکار، متظاهر و بله قربان گوست؛ زیرا وظیفه حاکم، جستجوی پاکان و نزدیک شدن به راستگویان و صراحت پیشگان است.