سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری«حوزه»/حضرت آیت الله شیخ محمد بهاری، فرزند میرزا محمد بهاری، که خود از ستارگان تابناك آسمان علم و عرفان است در خانواده‌ای اصیل و مذهبی در سال 1265 هـ . ق. در شهر بهار از توابع همدان چشم به جهان گشود.
*آغاز تحصیلات
شیخ محمد بهاری همراه حاج شیخ محمد باقربهاری به مكتب خانه "ملا عباس علی" در بهار رفته و خواندن و نوشتن را آموخت و قرائت قرآن و احكام شرعی را فراگرفت.
او علاقه زیادی به آموختن علم و دانش داشت. وی در نوجوانی دروس حوزوی را نزد "ملاجعفر بهاری" فرا گرفت.
ملا جعفر دانشمندی وارسته بود كه برای تأمین مخارج زندگی خویش، از وجوهات شرعیه استفاده نمی‌كرد. او از راه كشاورزی، امرار معاش می‌كرد. این مرد الهی گذشته از این كه از مدارج علمی بالایی برخوردار بود زاهدی با تقوا نیز بود. ضمیر پاك، قلب مطمئن و آرامش خاطر از ویژگی‌های اخلاقی وی بود. گویا شكل گیری پایه‌های اولیه علمی عرفانی شیخ محمد بهاری و آیت الله حاج شیخ محمد باقر بهاری در كلاس درس ملّاجعفر بوده است.
*عزیمت به بروجرد
شیخ محمد بهاری پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در همدان، برای ادامه تحصیل به بروجرد عزیمت می‌كند و در درس آیت الله حاج میرزا محمود بروجردی، پدر آیت الله العظمی حسین بروجردی (ره) شركت می‌كند . او پس از اخذ درجه اجتهاد در 32 سالگی، به زادگاه خود برمی‌گردد. وی مدت كوتاهی در بهار به ارشاد مردم می‌پردازد و دوران جوانی، همراه پدر به زیارت اماكن مقدس در عراق و بهره مندی از جوار مولای متقیان علی(ع) می‌رود.
*هجرت به نجف اشرف
شیخ محمد بهاری در سال 1297 ه .ق، برای ادامه تحصیلات دینی خود وارد حوزه علمیه نجف اشرف می‌گردد. وی در نجف از ملازمان درس آخوند ملا حسینقلی همدانی و از شاگردان ممتاز او بود. آخوند همدانی درباره‌اش گفته: «حاج شیخ محمد بهاری، حكیم اصحاب من است.»
شیخ محمد باقربهاری دروس آخوند ملا حسینقلی شوندی درجزینی همدانی،میرزا حسن شیرازی، شیخ حسن مامقانی، محدث نوری، شیخ محمد حسین کاظمی، ملامحمد شربیانی، فاضل ایروانی، میرزا حبیب الله رشتی و آخوند خراسانی درک کرده و از فیض حضور در درس این بزرگان بهره ها برد و از آنان اجازه روایت گرفت.
بهاری در عرفان و قرآن، از محضر آیت الله العظمی آخوند ملا حسینقلی شوندی همدانی استفاده کرد. شاگردان مكتب تربیتی آخوند را بیش از 300 نفر ذكر كرده‌اند.
*پرورش شاگردان
سید احمد كربلایی، سید ابوالقاسم اصفهانی، شیخ محمد بهاری همدانی، شیخ باقر آقا موسی، میرزا جوادآقا ملكی تبریزی، سید محمد سعید حبوبی، شیخ آقا رضا تبریزی، شیخ علی (فرزند آخوند)، شیخ علی قمی، شیخ مولی شراره، از شاگردان مشهور آن عارف وارسته هستند. شیخ محمد بهاری از برجسته‌ترین شاگردان آخوند ملا حسینقلی همدانی بودند.
آیت الله سید محمد حسین طهرانی، سید احمد كربلایی و مرحوم بهاری را از ممتازترین شاگردان آخوند همدانی دانسته و درباره سید احمد كربلایی گفته: «از اعاظم فقهاء شیعه امامیه و از اساتید حكمت و عرفان الهی بوده است.» امّا در حكمت و عرفان او همین بس كه پس از رحلت مرحوم عارف بی‌بدیل و حكیم و مربی و مدرس و فقیه بی‌نظیر حضرت آیت الله آخوند ملا حسینقلی همدانی(ره) در نجف اشرف، با عدیل و همردیف خود، مرحوم شیخ محمد بهاری در میان سیصد تن از شاگردان آن مرحوم، سرآمد و شاخص بود.
*اخلاق و كرامات شیخ محمد بهاری
اسرار الهی در دل تابناك شیخ محمد باقر بهاری موج می‌زد. آن عالم وارسته از حیث اخلاق، متواضع، مؤدب و در حفظ آداب معاشرت و سعه صدر، تلاش فراوان می کرد، خداترس بود، در راه خدا از سرزنش ملامتگران نمی هراسید.
ایشان در اخلاق، حسن رفتار، حلم، بردباری و خوش‌خلقی از بین شاگردان مرحوم آخوند، زبانزد و نمونه و بارز بود و در نجف، شیوه تربیتی استادش را ادامه داد.
محمد باقر بهاری مردی زاهد، ساده زیست و قانع بود، بسیاری از عالمان و تاجران ایرانی، عرب و هندی شیوه سلوك و خودسازی را از او طلب می‌كردند وی نیز با كمال گشاده‌رویی و مهر و محبت، شفاهی یا كتبی آنان را هدایت و ارشاد می‌نمود و بدین ترتیب مكتب آخوند را استمرار و تداوم می‌بخشید.
میرزا جواد آقا ملكی تبریزی(ره) كه خود از بزرگان اهل معرفت زمان خویش بود، درباره استاد خویش، آخوند همدانی می‌نویسد:«در یك برخورد اعجاب انگیز، مرحوم آخوند یك فرد منحرف را دگرگون می‌ساخت گویند: آقایی آمد نزد مرحوم آخوند و ایشان او را توبه دادند. در عرض 48 ساعت بعد، وقتی كه آن مرد آمد به گونه‌ای متحوّل شده بود كه باورمان نمی‌شد كه این همان آدم چند ساعت پیش باشد».
آیت الله شیخ محمد بهاری نیز همانند استاد گرانقدرش بود و در همان برخورد اول، طرف مقابل را مجذوب و شیفته خود می‌ساخت. نقل شده است که ایشان روزی در نجف اشرف، با جمعی از طلاب در محوطه حیات مدرسه ایستاده بود رهگذری جسارتی به طلاب می‌نماید طلبه‌ها درصدد پاسخ به توهین او بر می‌آیند، امّا بهاری می‌گوید: او را به من واگذارید. بهاری به رهگذر می‌گوید: آیا نخواهی مُرد؟ آیا وقت آن نرسیده است كه از خواب غفلت بیدار شوی؟ آن مرد نگاهی به پشت خود می‌كند و خطاب به بهاری می‌گوید: چرا، چرا؟ اتفاقاً موقعش فرا رسیده است! او در حضور بهاری توبه می‌كند و تحول و انقلابی درونی در او پیدا می‌شود و از زهّاد وعبّاد و از اوتاد زمان خود می‌شود.
*مبارزات سیاسی و اجتماعی
بعد مبارزات سیاسی و اجتماعی وی از دیگر ابعاد شخصیتی وی مهم تر و بارز تر است، تحصیل درحوزه علمیه نجف در زمانی که این حوزه فعال ترین دوره سیاسی خود را می گذرانید، موجب شد که بهاری درمتن مسایل سیاسی قرار بگیرد.
میرزای شیرازی، شیخ الشریعه اصفهانی، میرزا محمد تقی شیرازی، میرزا محمد حسین نایینی، شیخ مهدی خالصی زاده و آخوند خراسانی از پیشتازان حرکت های سیاسی تاریخ معاصرجهان اسلام بودند و اندیشه های سیاسی آنان نیز درذهن شاگردانشان ریشه دوانید و آن ها را به عرصه سیاست کشانید، بهاری نیز پس از بازگشت به همدان، در راس هرم رجال سیاسی، سکان این شهر را به دست گرفت.
آیت الله بهاری درنهضت روحانیان عدالت خواه تهران و هجرت به قم نیز شرکت فعالانه داشت.او ضمن اینکه یک روحانی جلیل القدر و عالم ربانی بود، از مسائل روز زمان خود، به ویژه در بعد اجتماعی سیاسی هرگز غافل نبود.
*تالیفات معظم له
ایشان دربسیاری از نوشته هایش، به دفاع از ولایت پرداخت.هرجا که حمله ای نسبت به ارزش های اسلامی صورت می گرفت، با بیان و قلم از آنها دفاع می کرد و درمواقع لازم، عملا درصحنه حضور پیدا می کرد.
از آیت الله شیخ محمد باقر همدانی در رشته های مختلف علوم اسلامی تالیفات فراوانی به جا مانده است که از مهم ترین این آثار می توان به«النور فی الامام المستور» درباره امام زمان(عج) و فلسفه غیبت آن حضرت، «العلایم لاهتداء الهوائم» درباره نشانه های ظهور امام زمان(عج)، «الوجیزه»، «بسط نور»، «حاشیه ای بر البهجه المرضیه»، شرح قطر الندی»، «الفوائد الاصولیه»، «وفات النبی»، «اثبات مذاهب الاسلام»، «فضل عمار»، «صلاة المسافر»، «معراج»، «التقیه»، «رساله ای درباره عثمان بن عیسی»، «سفینه الجواهر من فقه الباقر ع» و بسیاری دیگر از کتب که حدود55کتاب می شود اشاره کرد.
*رحلت به دیار باقی
آیت الله شیخ محمد باقر بهاری، سرانجام پس از عمری مجاهت علمی و سیاسی و تربیت شاگردان وارسته درساله1333 و به نقلی درسال1322ه ق. در همدان دار فانی را وداع گفت و درکنار مقبره حضرت امامزاده عبدالله(ع) درهمدان در مقبره ای که به قبرآخوند معروف است به خاک سپرده شد.
یادش گرامی و روحش قرین رحمت بیکران الهی باد//
