سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، درادامه شرح دعای سحر...

«اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ باَعَزِّها وَكُلُّ عِزَّتِكَ عَزيزَةٌ، اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها»

خداوندا! از تو درخواست مى‏كنم عالى‏ترين مراتب عزّتت را، در صورتى كه تمام مراتب عزّت تو عالى است، خدايا! پس از تو درخواست مى‏كنم به حقّ تمام مراتب عزّتت. «عزّت» يعنى: صلابت، پيامد صلابت، پيروزى است، چون موجود متصلّب و نفوذناپذير شكست نمى‏خورد. وصف عزّت در قرآن كريم بيش از نود بار درباره خداى سبحان به كار رفته و بدين معناست كه او همواره قاهر است و هرگز مقهور نمى‏گردد، حقيقت عزّت همانند ساير اسماى الهى، در انحصار ذات اقدس اوست.

آيات قرآن كريم پيرامون عزّت سه طايفه است:

يكم: عزيز بالذات كيست؟ بر اساس تحليل قرآن كريم عزيز محض فقط خداوند سبحان است، «أَنَّ اللّه‏َ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» ، «عَزِيزٍ مُقْتَدِرٍ» ، «الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ» ، «الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ» .

دوم: راه ارتباط و پيوند با عزيز بالذات يعنى خداى عزيز، و راه رسيدن به عزّت چيست؟ مى‏فرمايد: از راه عقايد طيبه و عمل صالح انسان مى‏تواند به عزّت برسد. «مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ»

سوم: راهنمايان اين راه چه كسانى‏اند تا با كمك آنان اين راه عزّت به مقصد برسد؟ مى‏فرمايد وجود مبارك رسول‏خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و قرآن كريم راهنماى راه عزّت است «الر كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ» .

عزّت عبارت از تجلّى الهى است كه جميع كمالات الهيّه در آن ظاهر مى‏گردد.

بارى! عزيز، اسم صفت است و صفت اين اسم عزّت است، و عزّت عبارت از تجلّى الهى است كه جميع كمالات الهيّه به مقتضاى كبريا و مجد و عظمت الهى از هر جهتى و به هر اعتبارى و به هر نسبتى و در هر شأنى، در آن ظاهر مى‏گردد.

اگر علم در اين تجلّى اعتبار شود، چون غير متناهى و نامحدود است، هرگز چيزى بر او احاطه نمى‏كند، و اگر عظمت الهى در اين تجلّى اعتبار شود، هرگز ذلّت و خوارى در آن راه نمى‏يابد.

اسماى جلالى مظاهر عالم عزّت و اسماى جمالى مظاهر عالم عظمت است. و بايد دانست كه اسماى جلالى خداى سبحان مظاهر عالم عزّت و اسماى جمالى مظاهر عالم عظمت است، و عالم عزّت يعنى عالم نفى صفات و عالم عظمت يعنى عالم وجود، كه عالم عظمت در ظلّ عالم عزّت است، اين مطلب به خوبى در مناجات نورانى شعبانيه مطرح است: «اِلهى هَبْ لى كَمالَ الانقِطاعِ اِليكَ وَ اَنِرْ اَبصارَ قُلُوبنا بِضياءِ نَظَرِها اِلَيكَ حَتّى تَخرِقَ اَبصارُ القُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ اِلى مَعدِنِ العَظَمَة وتَصيرُ اَرواحُنا مُعَلَّقَةً بِعِّزِ قُدْسِك.»

پروردگارا! وارستگى از هر چيز و وابستگى كامل به آستانت را به ما موهبت فرما، و ديدگان دل ما را به فروغ نظر به خود روشن ساز، تا ديدگان دل ما حجاب‏هاى نور را بدَرَد و به معدن عظمت كه عالم اسماء است واصل شود و جان‏هاى ما همچون شعاع به عزّ قدست كه عالم نفى صفات است آويخته و معلّق گردد. هرگاه انسان سعادتمندى با اسم شريف «العزيز» اُنس بگيرد، چون ذكر، اُنس مى‏آورد، بعد اُنس، ذكر مى‏آورد، ذكر اوّل و دوم خيلى فرق دارد، در مرحله اوّل ذكر، انسان را به مذكور مأنوس مى‏كند، وقتى ذاكر با مذكور مأنوس شد، بعد از اُنس ذكر پيدا مى‏شود، آن گاه كه انسان بعد از اُنس با خداى سبحان جانش را با ذكر «العزيز» ترنّم بخشد اين جان آمادگى پيدا مى‏كند براى «تَصيرَ اَرواحُنا مُعَلَّقَةً بِعِّزِ قُدسك». سعه و ضيق عزّت محدود به قلمرو قدرت است.

نكته با اهمّيّت ديگر آن است كه اگر عزّت به نفوذناپذيرى معنا مى‏شود، جنبه سلبى آن به حيثيت اثباتى تكيه مى‏كند، زيرا صلابت، ستبرى، استحكام و بالاخره قوّت و قدرتِ هر چيزى مايه نفوذناپذيرى او از بيگانه است، بر اين اساس سِعه و ضيق عزّت محدود به قلمرو قدرت است، اگر موجودى مقتدر ازلى و ابدى قدرت بيكران الهى عزّت نامحدود را به همراه دارد.

  و هر موجود ديگرى به افاضه او يافت شود، عزّت چنان موجودى بالذات و دائمى بوده و اعتزاز هر موجود ديگر به اعتزاز او خواهد بود و هراندازه، پيوند با آن عزيز بالذات بيشتر باشد، تعزّز به آن افزون‏تر خواهد شد، خداى سبحان كه قدير ذاتى است، قدرت بيكران او عزّت نامحدود را به همراه دارد.

جمال السالكين حضرت امام خمينى (رضوان اللّه‏ تعالى عليه) در ذيل اين فصل از دعا آورده است:

«شايد منظور از «عزّت» در اين بخش از دعا «اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ باَعَزِّها...» صفاتى باشد كه قوّت و غلبه در آنها وجود دارد، مانند قهّار بودن و مالك بودن و واحد بودن و اَحد بودن و معيد بودن و غيره، و با عزّت‏ترين آنها صفتى است كه غلبه و قهر در آن تمام‏تر است، مانند واحد قهار. «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ للّه‏ِِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ» ، و يا مانند مالك «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» ، و روز رجوع تامّ، روز سلطنت مطلق و دولت و حاكميت اسم «واحد قهار» است كه اين سلطنت و دولت با بازگشتن سلسله وجودى به سوى اين اسم و فانى گشتن‏شان  در قهر او صورت مى‏گيرد، تا جايى كه همه سلسله معدوم مى‏گردند و سپس عالم آخرت ايجاد مى‏گردد.» چنان كه «مثنوى» هم به آن اشاره كرده است:

پس عدم گردم عدم چون ارغنون******  گويدم كانّا اليه راجعون 

 سير و سلوك انسان اطوار گوناگون دارد و قلب سالك در دگرگونى‏هاى جمالى و جلالى متغير است.

از آنجايى كه سيرو سلوك انسان اطوار گوناگون دارد، و قلب سالك در دگرگونى‏هاى جمالى و جلالى متغيّر است، هرگاه قلب در تحت تصرّف اسماى جلالى قرار گيرد دَهشَت براى سالك پيش مى‏آورد. در اين عظمت الهى حقيقت آن اسماء را مى‏طلبد، زيرا مقام خلافت الهى مظهريت جامع اسماى جمالى و جلالى را اقتضا مى‏كند، در اين حال مى‏گويد: «اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ مِنْ عِزَّتِكَ باَعَزِّها».

خدايا! از تو درخواست مى‏كنم عزيزترين مراتب عزّتت را، تا با دارا شدن اين اسم شريف روح مشتاق من به عزّ قدس تو وابسته گردد واز هرچه غيرتوست در تَوَهم من، رهايى يابم و طعم شيرين و بهجت‏آفرين «العزيز» را بچشم.

وقتى نور توحيد بر جان انسان سالك تابيد، و در پرتو اين نور ديد كه اسماى خداى عزيز سراسر گيتى را پر كرده است و تمام اسماى او عزيز است، در آن حال خوش توحيدى مى‏گويد: «وَكُلُّ عِزَّتِكَ عَزيزَةٌ».

و چه زيبا و دلربا است احوال عارفان كه بعد از مشاهده نور توحيد و چشيدن طعم اسمى خاص از اسماى حسناى الهى، ذات اقدس اله را به همان اسم سوگند مى‏دهند: «اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِعِزَّتِكَ كُلِّها».

*حجت الاسلام و المسلمین سید علی طباطبایی