به گزارش خبرگزاری «حوزه»، کتاب «احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی» اثری از آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی است که در آن به احکام شرعی موضوعات مختلف زندگی اشاره شده و «حوزه نیوز» به انتشار این احکام در شماره های گوناگون خواهد پرداخت.
بخش پنجم: شرایط مجاز و غیر مجاز عقد ازدواج
- شرایط مجاز عقد ازدواج
سؤال ۳۸۵. اگر زنی خواسته باشد با مردی با این شرط ازدواج کند که مرد او را در طلاق دادن از طرف خود وکیل کند، آیا چنین شرطی صحیح است؟ آیا این شرط در ضمنِ عقد ازدواج هم تحقّق می یابد؟ یا باید در ضمن یک معامله لازم دیگری تحقّق یابد؟
جواب: این شرط می تواند در ضمن عقد ازدواج، یا عقد لازم دیگری باشد.
سؤال ۳۸۶. آیا زن می تواند حقّ وکالت در طلاق دادن از طرف مرد را نه برای خود، بلکه برای یک فرد ثالث، مثلاً برای پدر خود، به عنوان شرط عقد ازدواج قرار بدهد؟ آیا در این صورت نیز چنین شرطی در ضمن عقد ازدواج تحقّق می یابد، یا باید در ضمن معامله مستقلّ دیگری تحقّق یابد؟ و آیا زن بعد از عقد ازدواج می تواند حقّ وکالت در طلاق را برای خود، یا فرد ثالثی در ضمن معامله ای، یا مستقلاًّ از شوهرش بگیرد؟
جواب: قرار دادن وکالت برای فرد ثالث در عقد ازدواج اشکال ندارد، و بعداً نیز می توان آن را در ضمن معامله دیگری، هرچند بعد از ازدواج باشد، قرار داد.
سؤال ۳۸۷. چنانچه زوج در سند ازدواج شرط کند که ازدواج مجدّد ننماید و این شرط مطلق باشد، پس از آن برای یک روز زنی را به عقد موقّت خود درآورد، آیا در این فرض با شرط مذکور مخالفت شده است؟
جواب: اگر منظور شرط وکالت طلاق است که در عقد نامه های کنونی در این گونه موارد به زوجه داده می شود، ظاهراً شامل چنین ازدواج کوتاه مدّتی نمی شود.
سؤال ۳۸۸. اگر زن مهریّه خود را به مردش ببخشد و بگوید: «به شرط آن که تا وقتی که من زنده هستم زن دوّمی نگیری»؛ در این صورت:
الف) آیا این شرط از نظر شرعی صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد.
ب) آیا در طول عمل کردن مرد به این شرط مهریه از گردن او ساقط می شود؟ و اگر مرد خلاف شرط عمل کند، زن اوّل و زن دوم نسبت به مرد چه حکمی پیدا می کنند؟ آیا زن دوم حرام می شود؟
جواب: چنانچه مرد از این شرط تخلّف کند و ازدواج نماید ازدواجش صحیح است؛ ولی زن می تواند مهریه اش را بازپس بگیرد، بنابراین زن دوم حرام نیست.
سؤال ۳۸۹. شخصی جهت ازدواج از دختری خواستگاری می کند، خانواده عروس از اوّل با داماد شرط می کند که مثلاً مقدار چند من برنج، چند عدد روغن بزرگ و فلان مقدار چیزهای دیگر جهت خرج مطبخ، یا یکصد هزار تومان پول باید بدهد، در صورتی که داماد شرایط فوق را بپذیرد آیا عمل به آن لازم است؟
جواب: هرگاه در ضمن عقد یا قبل از آن شرط کرده باشند صحیح و لازم الاجراست و باید بپذیرد.
سؤال ۳۹۰. با توجّه به این که در قانون مدنی، نکاح اعمّ از دائم و منقطع می باشد، در صورتی که زوج شروط مندرج در عقد نامه را پذیرفته باشد، و ازدواج مجدّد (اعم از دائم یا منقطع) نماید، آیا زوجه می تواند تقاضای طلاق کند؟ آیا همسر دیگر، شامل نکاح موقّت هم می شود؟ آیا در صورت اثبات و تحقّق تخلّف، دادگاه می تواند حکم فسخ نکاح را صادر نماید؟
جواب: شرط مزبور منصرف به ازدواج دائم است، و شامل عقد موقّت کوتاه مدّت نمی شود. ولی اگر عقد موقّت برای مدّت طولانی، مثلاً چند سال باشد، زن (طبق شرایط عقد نامه) وکیل در طلاق خواهد بود.
سؤال ۳۹۱. شخصی به شرط آن که همسرش بچّه دار شود با وی ازدواج نموده، و تصریح می کند که در صورت تخلّف او را طلاق خواهد داد. آیا چنین شرطی صحیح است؟
جواب: با توجّه به این که جلوگیری از بچّه دار شدن امر حرامی نیست، این شرط هم شرط حرامی نمی باشد؛ ولی سزاوار است در غیر موارد ضرورت چنین شرط هایی نکنند.
سؤال ۳۹۲. آیا شرط عدم آمیزش و اکتفاء به سایر تمتّعات از سوی زن، مخصوصاً در عقد موقّت، مشروع است؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال ۳۹۳. اگر زن دائمی شرط کند که هفته ای فقط یکی دوبار تمکین کند، آیا این شرط صحیح است؟
جواب: چنانچه طرفین به این شرط راضی شده باشند این شرط صحیح است.
سؤال ۳۹۴. شخصی قبل از ازدواج با دختری صحبت می کند و می گوید با شما ازدواج می کنم به شرط این که به مادر پیری که دارم رسیدگی کنی و او قبول می کند ولی آن دختر پس از ازدواج به مادر شوهرش رسیدگی نمی کند آیا چنین شرطی قبل از ازدواج الزام آور است؟
جواب: این شرط الزام آور است.
سؤال ۳۹۵. آیا زن می تواند در موقع اجرای عقد نکاح با شوهر شرط کند که امر تدریس یا درس خواندن را همچنان ادامه دهد و در جلسات مختلف شرکت کند؟
جواب: مانعی ندارد.
- شرایط غیر مجاز عقد ازدواج
سؤال ۳۹۶. زوجین توافق می نمایند که اختیار طلاق مطلقاً با زوجه باشد؛ آیا چنین شرطی منافات با مقتضای عقد دائم ندارد؟
جواب: تنها در صورت شرط وکالت زن از طرف مرد این کار صحیح است، نه شرط واگذاری طلاق به زن.
سؤال ۳۹۷. آیا مرد می تواند در ضمن عقد نکاح، حقّ ازدواج مجدّد را از خود سلب نماید، یا تعهّد نماید که ازدواج مجدّد نکند؟ آیا این شرط از شروط مخالف کتاب خدا می باشد؟
جواب: این شرط صحیح نیست؛ ولی می توان شرط کرد که در صورت ازدواج مجدّد، زن وکالت در طلاق خود داشته باشد.
سؤال ۳۹۸. آیا مرد در ازدواج دائم می تواند شرط کند که تأمین مخارج زن بطور دائم یا تا مدّتی بر عهده او نباشد؟
جواب: این شرط اشکال دارد؛ ولی زن می تواند نفقه خود را به او ببخشد.
سؤال ۳۹۹. دوشیزه ای بطور رسمی به عقد مردی در آمد. زوج علاوه بر شروط ضمن عقد نکاح، شرط زیر را نیز متعهّد گردید: «در ضمن عقد خارج لازم شرط شد که هر زمان زوج خانه ملکی تهیه نمود، دو دانگ آن را به طور رسمی به زوجه انتقال دهد.» علی رغم مرسوم بودن چنین شرطی در محاضر، وکیل زوج ادّعای باطل بودن آن را می نماید. لطفاً در این رابطه بفرمایید: با توجّه به این که مشروط در عقد فوق ملک به عنوان عام نبوده، بلکه به صورت خانه بوده، و آن هم به صورت دو دانگ از شش دانگ تعیین شده است. آیا باز هم شرط مورد نظر مجهول و باطل است؟
جواب: با توجّه به این که مشخّصات خانه از نظر متراژ و قیمت و مانند آن تعیین نشده، شرط مجهول بوده و خالی از اشکال نیست. بهتر آن است طرفین در مورد خانه با هم مصالحه کنند.
سؤال ۴۰۰. همان طور که امروز در ازدواج ها معمول است ازدواج دوم مرد باید با اذن و رضایت همسر اوّل باشد، آیا این شرط واجب العمل است؟ هرچند زن نتواند مرد خود را تأمین کند، یا از خواسته او سر باز زند، یا از او دوری گزیند؟
جواب: ازدواج دوم مشروط به اجازه همسر اوّل نیست؛ ولی دادگاه ها معمولاً به خاطر مسایلی که بر اثر ازدواج دوم بدون قید و شرط حاصل می شود، محدودیت هایی برای آن قائل هستند.
