به گزارش خبرگزاری «حوزه»، پاسخ به سؤالات و شبهات موجود در جامعه از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از پرسش ها و شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.
- سؤال
به گفتة امام صادق ـ علیه السلام ـ شیعیان جهنم را نخواهند دید. آیا این گفته صحت دارد؟ لطفاً توضیح دهید؟
- پاسخ
حدیثی که از امام صادق ـ علیه السلام ـ در این باب وارد شده این است که راوی می گوید به امام صادق ـ علیه السلام ـ گفتم:
شنیدم که می گفتی همه شیعیان برغم آنچه در آنهاست (گناهانی که دارند) در بهشت جای دارند. فرمود: به تو راست گفتم. بخدا سوگند که همه آنها در بهشت جای دارند. گفتم: فدایت شوم گناهان، بسیارند و بزرگ! فرمود: اما در قیامت همگی شما با شفاعت پیامبر که خواسته اش برآورده می شود و یا جانشینش در بهشت خواهید بود امّا بخداوند سوگند که من در برزخ بر شما می ترسم. گفتم برزخ چیست؟ فرمود: همان قبر است از هنگام مرگ تا روز قیامت.[۱]
با توجه به این روایت پس از قیامت و محاسبه اعمال هیچ شیعه ای از شیعیان داخل جهنم نمی شود بلکه به شفاعت وجود مقدس رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ یا یکی از امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ مشمول عنایات الهی قرار می گیرد و اهل نجات خواهد شد.
حال در اینجا دو پرسش اساسی به ذهن می آید اولاً مراد از شیعه چه کسانی هستند، ثانیاً شفاعت به چه معنا است و آیا مطلقاً شامل حال شیعیان می شود یا شرائطی هم دارد.
اما پرسش اول که مراد از شیعه چه کسانی هستند. برای پاسخ به این پرسش مراجعه می کنیم به متون روایی و از خود روایات اهل بیت ـ علیهم السلام ـ تعریف شیعه و یا اوصاف شیعیان را بدست می آوریم.
۱. امام رضا ـ علیه السلام ـ می فرماید: شیعیان ما تسلیم امر ما هستند و به فرمایشات ما عمل می کنند با دشمنان ما مخالفند پس هر کس این گونه نباشد از ما نیست.[۲]
۲. جابر جعفی گفت: امام محمدباقر ـ علیه السلام ـ فرمود:
ای جابر آیا کافی است برای کسی که ادعای تشیع دارد بگوید که دوستدار ما اهل بیت است؟ بخدا سوگند شیعه ما نیست مگر آن کسی که تقوای خدا را رعایت کند و از او اطاعت نماید.[۳]
۳. امام باقر ـ علیه السلام ـ فرمود: (عذرتراشی نکنید در معاصی خدا) و رأیهای باطل را متابعت نکنید (که ما شیعه هستیم و انتساب به اهل بیت اسباب نجات ماست) «بخدا قسم شیعه ما نیست مگر کسی که اطاعت خدای تعالی کند.»[۴]
پس، از منظر روایات اهل بیت ـ علیهم السلام ـ شیعه کسی است که ملتزم به دستورات آنان باشد و در عمل هم فردی کوشا باشد. همین جا سؤال دیگری مطرح می شود و آن اینکه اگر شیعه تنها کسانی باشند که مطیع فرمان خدا و اهل تقوی و عمل صالح هستند دیگر چه نیازی به شفاعت هست به عبارت دیگر آنچه باعث نجات این گونه افراد می شود همان ایمان و عمل صالحشان می باشد.
برای رسیدن به پاسخ این پرسش لازم است به معنای شفاعت و شرائط آن که در پرسش دوم مطرح شد توجه نمود.
حقیقت شفاعت چیزی نیست جز وصول رحمت و مغفرت و فیض پروردگار به بندگانش از طریق اولیاء و برگزیدگان از عبادش.
همانگونه که خداوند متعال هدایتش را از طریق انبیاء و نخبگان از بندگان به عموم مردم در دنیا ارزانی می کند همچنین مغفرتش را به سوی گنهکاران از طریق همین انسانهای وارسته در روز قیامت ارسال می کند.[۵]
و اما شرائط شفاعت شوندگان، آیا هر کسی مشمول شفاعت اولیاء دین قرار می گیرد یا تحت شرائط خاصّی انسانهای گنهکار موفق به شفاعت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ یا یکی از امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ می شود.
* شرائط شفاعت شوندگان
۱. شرک بخدا نداشته باشد.
۲. از روی اخلاص شهادت به وحدانیت حق داشته باشد.
۳. معتقد به پیامبران و روز رستاخیز و آنچه که خدا بر پیامبرانش نازل فرموده است.
۴. شفاعت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ را تکذیب نکنند.
۵. نماز را خفیف نشمرد.
حال اگر کسی با ایمان بخدا (و حفظ امورات فوق) از دنیا برود ولو مبتلا به معاصی و گناهانی هم باشد که موفق به توبه نشده است ولی بواسطه داشتن گوهر «ایمان» جهنمی نخواهد بود البته بار سنگین گناهان او بوسیله مصائب دنیا و سختیهای برزخ و مواقف آغازین رستاخیز سبک می گردد و اگر با این ها از آلودگی گناهان پاک نشد به وسیله شفاعت از عذاب دوزخ نجات می یابد.[۶]
پس با توجه به مطالب بیان شده پاسخ نهایی عبارت است از:
صرف ادعای شیعه بودن باعث نجات آدمی نمی شود بلکه ایمان و التزام قلبی و باور به اعتقادات مذهب حقه (تشیع) لازم است و در عمل هم باید فردی مطیع بود؛ حال اگر شیعه ای پیدا شد که در ایمان و باور قلبی معتقد به خدا و رسول و امامان معصوم است و در عمل هم بی اعتناء به فرامین الهی نیست ولی گرفتار خیلی رذایل اخلاقی است، تا موقعی که این صفات ناپسند او را از ایمان و باور قلبی اش خارج نه کند و در حال مرگ با ایمان از دنیا برود قابلیت دارد که در روز قیامت شفاعت اولیاء دین شامل حال او شود چون بواسطة گوهر ایمان در قلب او این قابلیت را دارد که مورد شفاعت قرار گیرد ولو معاصی کثیری از او صادر شده باشد.
پس اگر کسی مدّعی شیعة دوازده امامی است ولی امر نماز را خفیف می شمرد ولو به ظاهر محبت اهل بیت را هم در دل داشته باشد و با آن حال از دنیا برود اینچنین شخصی قابل برای شفاعت شدن نیست چون از شرائط قابلیت برای شفاعت شدن این است که آدمی مؤمن به خدا و پیامبر و هر آنچه که بر او نازل شده باشد و نماز را خفیف نشمرد و فرض این است که اینچنین آدمی در امر نماز کوتاهی کرده و این مسأله مهم را خفیف شمرده است.
در نتیجه معنای روایت امام صادق ـ علیه السلام ـ چنین خواهد بود.
هیچ شیعه ای با آن تعریفی که از شیعه بیان شد به جهنم نمی رود. شیعیان دو دسته می شوند شیعه ای که عملش او را بهشتی می کند و شیعه ای که برای بهشتی شدن عملش کافی نیست و با انضمام شفاعت بهشتی می شود. پس شیعیان چه از گروه اول باشند و چه از گروه دوم جهنم نخواهند رفت اما عذاب و عقاب بر گنهکاران شیعه در برزخ حتمی است (البته اگر در دنیا یا هنگام جان کندن با مکافات و عذاب گناهانشان پاک نگردند) چرا که ائمه قول و وعدة شفاعت در برزخ را به ما نداده اند و به عهده ما و خدا گذاشته اند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. معاد در قرآن، تفسیر موضوعی، ج ۵، آیت الله جوادی آملی.
۲. منشور جاوید، ج ۸، آیت الله سبحانی.
۳. عدل الهی. شهید مرتضی مطهری.
۴. معاد، محسن قرائتی.
پی نوشت ها:
[۱] . کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، کتاب الجنائز، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ هـ ش، ج ۳، ص ۲۴۲، ح ۳.
[۲] . صدوق، صفات الشیعه، انتشارات زراره، چاپ اول، ۱۳۷۹، ص ۱۸.
[۳] . همان، ص ۳۸.
[۴] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ هـ ق، ج ۲، ص ۷۳، ح۱.
[۵] . ر.ک. سبحانی، جعفر، الالهیات، مؤسسه امام صادق، چاپ پنجم، ۱۴۲۳ هـ ق، ج ۴، ص ۳۴۴.
[۶] . ر.ک: همان، ص ۳۴۷-۳۴۸.
